@almos

Wacław Oszajca SJ (ur. 1947) – duchowny katolicki, jezuita, teolog, publicysta i poeta.

Wacław Oszajca

jak nie wiem co

tak albo nie

już nie mnie

ale coś

oddadzą ziemi

albo płomieniom

czego bym sobie życzył

wsiąknę w ziemię

zniknę

jak grudka soli

kropelka miodu

albo jak pokruszony opłatek

jak wiatyk

ziemia przyjmie mnie

jak oddech w grudniowy wieczór

jak majowa mgła o poranku

jak nie wiem co

Źródło: Kwartalnik Akcent 1/2023

Bardzo lubię haiku, jego zwięzłość i malarskość, jego zatrzymanie się w chwili, jego wgląd w istotę rzeczy. Oto kilka wierszy jednego z największych twórców tego gatunku w tłumaczeniu Ryszarda Krynickiego.

Issa (1763–1827)

Dzień noworoczny.

O, jak chętnie dziś byłbym

znów małym dzieckiem!

Już od pokoleń

kwitnie przy biednym płocie

krzew hibiskusa –

Dziś będzie ścięte –

a ptaki wciąż budują

na nim swe gniazdo!

Pnij się, ślimaczku,

na sam szczyt góry Fudżi –

ale powoli!

Jak pięknie śpiewasz!

Może nam też zatańczysz,

malutka żabko?

Och, nie depcz trawy!

Tam świeciły świetliki

wczorajszej nocy –

A kiedy umrę,

zakukaj mi, zakukaj,

szara kukułko –

Źródło: Ryszard Krynicki: Haiku. Haiku mistrzów, a5, 2014

Mistrz Młynarski pisywał niepokojąco aktualne teksty, ten jest sprzed ponad 30 lat...

Wojciech Młynarski

PRAWDZIWY POLAK

Miłe Panie i Panowie bardzo mili,

posłuchajcie kupleciku, jeśli wola –

otóż, jak mi się wydaje,

coraz częściej w naszym kraju

krzyczy i zabiera głos prawdziwy Polak.

Gdy tak krzyczy i podkreśla, że prawdziwy,

ja w tej sprawie mam z nim pogląd

jednobrzmiący –

Polak musi być prawdziwy,

a nie jakiś robaczywy,

niejadalny, jadowity czy trujący!

Inna sprawa, po czym poznać, że prawdziwy?

Tu idea piękna nam się gmatwa,

więc, rodacy, hej, rodacy,

trzeba zabrać się do pracy

i należy szybko wydać jakiś atlas.

I w atlasie wyrysować z detalami,

który Polak jest prawdziwy, kto fałszywy,

żeby jasność miał odbiorca –

a jeżeli trzeba wzorca,

to polecam Mały atlas polskich grzybów.

1992

Źródło: Wojciech Młynarski: Od oddechu do oddechu, Prószyński i s-ka, 2017

Kilka drobnostek mistrza fraszkopisarstwa z właśnie przeczytanej książki:

Jan Sztaudynger

Dzieje miłości (II)

On gotyk, ona barok.

Renesans zjawi się za rok.

Ach, to roztargnienie

Musiała mu przypomnieć,

Że się miał z nią zapomnieć.

***

Wpierw miał widoki,

Potem gonokoki.

Omijaj

Omijaj Kraków z daleka,

Uśmiech tu ważą na deka.

Prawdziwych przyjaciół

Prawdziwych przyjaciół poznaje się w biedzie,

Ale lepiej się łudzić przy dobrym obiedzie.

Marzenia (II)

Miałem je za niezniszczalne,

A były nieziszczalne.

Wieczna młodość

Jedni są wiecznie młodzi,

Drudzy wiecznie starzy –

To kwestia charakteru,

a nie kalendarzy.

Fortuna

Fortuna toczy się kołem,

Pod kołem to pojąłem

Napis na moim grobie

Taki napis na grobie by mnie cieszył:

„Nie byle kto, bo byle czym się cieszył”

Źródło: Jan Sztaudynger: Piórka prawie wszystkie, Wydawnictwo Literackie 2007

Najwyższy już czas na moje podsumowanie czytelnicze 2022 roku. Przeczytałem 127 książek, które opatrzyłem recenzjami. W sumie niezły rok.

Typy książek:
88 ebooków
45 audiobooków (mój rekord!)
3 papierowych 

Najbardziej popularna tematyka:
35 kryminałów/thrillerów/sensacyjnych
25 z literatury pięknej
14 reportaży/literatury faktu
13 biograficznych/autobiograficznych/wspomnieniowych.

Najlepsze książki:

w literaturze pięknej dwa tomy poezji:
Kaczmarski - Między nami. Wiersze zebrane i Świrszczyńska - Jestem gotowa  oraz 
Strout - To, co możliwe

W literaturze faktu/historii:
SPATiF. Upajający pozór wolności oraz 
Duch króla Leopolda. Opowieść o chciwości, terrorze i bohaterstwie w kolonialnej Afryce

W biograficznych zwyciężyła:  Stanisław Lem. Wypędzony z Wysokiego Zamku

W książkach popularnonaukowych dwie pozycje o bliskiej tematyce: Tajemnice długowieczności. Jak przyjaźń, życzliwość i optymizm pomagają dożyć stu lat oraz Stulecie samotnych. Jak odzyskać utracone więzi

Wreszcie jeśli chodzi o kryminały to książki Nessera, które znakomicie wykraczają poza formułę tradycyjnego kryminału: Całkiem inna historia oraz Samotni; także książka Sigurðardóttira poruszająca problem hejtu i wykluczenia w szkole: Rozgrzeszenie.

Było też trochę rozczarowań, ale o nich nie wspominam... 

Satyryk Marian Załucki (1920-1979), w latach 60. i 70. niezmiernie popularny, obecnie jest całkowicie zapomniany. Ten wiersz z 1954(!) roku poraża aktualnością. 

Marian Załucki

Przygoda w poczekalni

Mnie czekać kazano.
Spojrzałem nieśmiało.
Prócz mnie już sto innych
Tu osób czekało...
A każda z nich w ręku
Dzierżyła numerek,
Na każdym numerku
Cyferek był szereg.
Im wyższy numerek,
Tym więcej cyferek,
A mój był niestety
Najwyższy numerek!
 
Nie było gdzie usiąść,
Stanąłem w przeciągu.
I stałem cierpliwie
Iks godzin okrągło,
Tłumacząc przeróżnym
Ciekawym osobom,
Że ja tu – przepraszam –
Z wątrobą!...
Z wątrobą...
Z śledzioną.
Z nerkami.
Z ischiasem.
Z żołądkiem.
I z sercem...
(Bo pika mi czasem.)
Z gardziołkiem.
(Bo boli.)
Z kolanem.
(Bo strzyka.)
Z migreną.
(Dokucza.)
Z przewodem.
(Zatyka.)
Mówiłem. Czas mijał...
Mówiłem. Czas leciał...
(Dziewiąta... Dwunasta...
Już druga! Już trzecia!)
 
Wtem przerwał mi moje
Bolesne wywody
Siedzący pod oknem
Pan jakiś niemłody,
Z siwizną na skroniach
Widoczną z daleka.
Dłoń podniósł do góry
I krzyknął:
I krzyknął:– Wystarczy!
Nim swojej kolejki
Pan się tu doczeka,
Do chorób tych dojdzie
I uwiąd też starczy!
 
Zdziwiony rzuciłem
Więc wzrok na mężczyznę...
Ów palcem na skroniach
Swych wskazał siwiznę
I dodał żałośnie:
– Bo rzec panu muszę,
Że ja tu wciąż czekam
Z dziecięcym kokluszem!

Źródło: Marian Załucki: Ja tutaj tylko na chwilę, Poradnia K, 2014

Dzisiaj wyjątkowo nie w poniedziałek, ale i dzień jest wyjątkowy. Życzę wszystkim radosnych, spokojnych Świąt i trochę czasu na lekturę!

Ernest Bryll

Przez miasto ścisłe

Przez miasto ścisłe, zimne jako rdzeń krzemienia
Szli pasterze, kierdelem po ulicach gnali
 – Gwiazda, gwiazdeczka wzeszła! – trąbili, wołali
I tupali, krzesali, aż huczała ziemia

Ale jałowe było najlepsze krzesanie
Bo się iskra w krzemieniu miasta tak stuliła
Jakby nigdy w gadaniu, śpiewaniu nie była
A jeśli była – zbyła, nic jej nie dostanie

Pasterze udręczeni drepczący pod nami 
Owce płynące ciepłymi chmurami
Co wy możecie wiedzieć?
            My z domów wysokich
Podniesionych do góry nad wasze obłoki
Widzimy niebo ciemne. Kiedy tam nic nie ma
Jakże wy ukrzeszecie Gwiazdę Betlejema?

Źródło: Ernest Bryll: W ciepłym wnętrzu kolędy, Zysk i s-ka 2007

Jarosław Mikołajewski

starość

na początku była galeria
handlowa
 
w wielkim lustrze zobaczyłem
wyblakły liść
 
szedł mi naprzeciw miał
w oczach półoddech
gasnącego słońca
 
potem w sklepie ze sprzętem
sprzedawca odpysknął
bardzo niecierpliwie
 
a przecież sprzęt był
dla mojej starej mamy która
przeżyła powstanie
i straciła w nim ojca
 
która nie jest jeszcze bursztynem
ani mchem tysiącletnim tylko
żywą i często bezsenną istotą
 
później ekspedientka
spoza białej lady odburknęła
na pytanie gdzie są drzwi
do pałacu
 
i patrzyła na mnie jak na
przezroczystość
 
wreszcie chłopak w metrze ustąpił
mi miejsca
 
pamiętam dzień kiedy ktoś
powiedział
jesteś stary
 
myślałem że były to
słowa na wyrost a to była
odroczona prawda
 
tak
 
jestem odbiciem
które błąka się nocą
pod nieobecność spłowiałego liścia
 
a jeszcze niedawno
szeptałem coraz to inne imiona
które odpowiadały mi
moim imieniem
 
był to chór barwny
i obiecujący

Źródło: Jarosław Mikołajewski, Głupie łzy, Wydawnictwo Literackie, 2019

Paweł Rafał Kuś (ur. 1987) – poeta, pisarz, rysownik, okazjonalnie wokalista w kilku projektach muzycznych. Mieszka we Wrocławiu.

Paweł Rafał Kuś

Bajki

Kaczor Donald w piekarniku

Myszka Miki trutkę zjadła

Piesek Reksio w bagażniku

Nasza szkapa w rzeźni padła

Smerfy biją się o dziwkę

Bolek lolka sobie pali

Kulfon wyrwał sobie wszywkę

A Włóczykij znikł w oddali

Lucky Luke oberwał w plecy

Mapeciątka cierpią głód

Mały Książę z biedy beczy

A Kopciuszek roni płód

Popeye sypie crack do fajki

Bajki to są tylko bajki...

Źródło: Paweł Rafał Kuś: Teoria strun liry, Oficyna wydawnicza ATUT, 2022

Leszek Aleksander Moczulski (1938-2017) – poeta, autor tekstów piosenek.

Leszek Aleksander Moczulski

* * *

Mówcie do ściany

krzyczcie do ściany

ściana was wysłucha

ściana nie krzyczy

ściana nie płacze

ściana was wysłucha

nie leczcie się z serca

nie leczcie się z głosu

mówcie do ściany

krzyczcie do ściany

ściana was wysłucha

jesteście niesłyszalni

nie jesteście samotni

1973

Źródło: Leszek Aleksander Moczulski, 70 widoków w drodze do Wenecji, a5, 1991

Po raz kolejny udałem się na targi odbywające się w Hali Stulecia od 1 do 4 grudnia i składam sprawozdanie z wizyty koleżankom i kolegom molom książkowym.

Odwiedziłem je zaraz po otwarciu, w czwartek w południe, to wciąż impreza kameralna, zwłaszcza w porównaniu z targami w Krakowie, ale tam jest straszny ścisk, tutaj nie:

Wśród zwiedzających było sporo dzieci, co cieszy, rosną nam czytelnicy:

Sporo było znanych wydawnictw:

Po hali kręcił się też robot, Targuś, wywołując duże zainteresowanie młodzieży

W kuluarach zainstalowały się antykwariaty, można też było kupić winyle:

Oczywiście nabyłem parę książek, napiszę o nich osobno.

Impreza trwa do niedzieli 4 grudnia, jeśli jesteście w pobliżu to wpadajcie!

Ten bodaj najbardziej znany wiersz Brechta przypomina mi się, gdy słucham niektórych polityków. Parę słów wstępu historycznego: 16 czerwca 1953 r., po podniesieniu norm produkcyjnych przez władze komunistyczne, rozpoczął się masowy protest robotników w Niemieckiej Republice Demokratycznej, który szybko przerodził się w strajk generalny i powstanie. Powstanie zostało krwawo stłumione przez wojska sowieckie.

Bertolt Brecht

Rozwiązanie

Po wybuchu powstania 17 czerwca,

sekretarz Związku Pisarzy

kazał rozdać w Alei Stalina ulotki,

w których można było przeczytać, że naród

stracił zaufanie rządu

i mógłby je odzyskać

tylko przez zdwojoną pracę. Czy nie

byłoby wszak prościej, gdyby rząd

rozwiązał naród i

wybrał drugi?

Źródło: Bertolt Brecht: Elegie Bukowskie i inne wiersze, wybór i tłumaczenie Ryszard Krynicki, A5, 2022.

Tadeusz Dąbrowski

ZDYCHANIE

W zabijaniu komarów znajduję przyjemność,
w śmierci kanarka temat na niezły wiersz, śmierć psa
skłania zdecydowanie do bardziej ludzkich
 
przemyśleń. Nie przesadzajmy z naszą wielkodusznością
wobec zwierzęcia, które zaskakująco sprawnie
udaje, że ma duszę. Radość przynosi nam
 
przeliczanie naszego wieku na wiek psa,
a potem ilości psich żyć przypadających na nasze
życie. Przez te lata udało mi się uwierzyć,
 
że jestem przywiązany, zdarzało mi się nawet
pieszczotliwie powtarzać, że cię kocham, czasami
człowiekowi zdarzają się takie rzeczy. Teraz
 
rozpoznaję się w twoich gasnących oczach, psie,
przeżyliśmy ze sobą ponad osiemdziesiąt
pieskich lat, z tą różnicą, że ja zmartwychwstanę
 
jeszcze co najmniej kilka razy. Dla ciebie
świat się kończy, dla ciebie, azorze, szariku, pimpku,
 
jak na ironię to ja umieram.

Źródło: Tadeusz Dąbrowski, To jest fajka. Wiersze z lat 1999-2020, PIW 2022

Anna Piwkowska

Niewidzialni

Dziewczyna mości barłóg na stopniach kościoła,

chłopak znosi gazety na stygnący chodnik,

rudy nuci piosenkę i na psa zawołał

rzucając mu chleb z serem – już nie zasną głodni.

A w nocy ta dziewucha, ta władczyni uli,

w wianku z pszczół, wychudzona wariatka, cień cienia,

myje ich bose stopy – czarne stopy ulic –

i wraca pierwszym metrem do swego podziemia.

Pies rudego poznaje ją zawsze po krokach

i chciałby szczekać czule, lecz szczekać nie umie,

więc tylko patrzy na nią, jak ty, gdy mnie kochasz,

albo w tych rzadszych chwilach, gdy także rozumiesz.

Londyn, 2018

Źródło: Anna Piwkowska, Furtianie, Znak 2022

Lubię metafizykę i klasyczność wierszy Rymkiewicza.

Jarosław Marek Rymkiewicz

Dodaj słowo do rzeczy

Dodaj słowo do rzeczy albo rzecz do słowa

Dodaj siebie: jest rzeczą twoja biedna głowa

Jest rzeczą każdy język każde twe kolano

Niech jak rzeczy przy rzeczach nasze łokcie staną

Dodaj umysł: myśl każda też się urzeczawia

Tak jak krzesła przy stole nasz Bóg nas ustawia

Dodaj siebie do krzeseł do ścian do foteli

Niech ściana cię opowie Niech cię nic nie dzieli

To wapno zwie się kością Ten grzyb to są płuca

Niech z płuc i krtani krzesła czarna krew się rzuca

Dodaj próchno do próchna. Niech to gnicie gnije

Świat to jest pusta czaszka która je i pije

Dodaj umysł: niech krwawi i we krwi wapnieje

Niech ciemna moc umysłu w twym umyśle dnieje

Dodaj do wszystkich kości i tę garstkę kości

Dodaj nicość: i siebie dodaj do nicości.

Źródło: Miesięcznik Pismo, 5/1981