@almos

Ryszard Krynicki

Czasem, kiedy mówisz

Czasem, kiedy mówisz: jeszcze nie jest za późno,

jeszcze nie teraz,

jeszcze nic się nie stało,

co wymaga twojego udziału

twoje nic nie odpoczywa

i nie istnieje w utajeniu – lecz jest, jest

niezmordowanym mordercą,

dwoi się i troi,

aby jak najlepiej wykonać swoje zmienne obowiązki

i chociaż jego siły są niewyczerpane

– nie widzi końca swojego zadania.

Źródło: Ryszard Krynicki, Wiersze wybrane, a5, 2009

„Jak bardzo trzeba cenić prowincję i dom, i daty, i ślad minionych ludzi.”...

Czesław Miłosz

Mój dziadek Zygmunt Kunat

W fotografii mego dziadka, kiedy miał sześć lat, zawiera się, moim zdaniem, sekret jego osoby.

Szczęśliwy chłopczyk, radośnie filuterny, przez jego skórę prześwieca dusza bystra i pogodna.

Fotografia pochodzi z lat sześćdziesiątych dziewiętnastego wieku, i oto ja, w późnej starości, wybieram się tam, żeby towarzyszyć zabawom dziecka.

Nad znajomym jeziorem, do którego właśnie rzuca kamyki, pod jesionami, które miały znaleźć się w moich wierszach.

Kunatów liczono do szlachty kalwińskiej, co snobistycznie odnotowuję, bo u nas na Litwie najbardziej oświeceni byli kalwini.

Rodzina zmieniła wyznanie późno, około 1800 roku, ale nie zachowałem żadnego obrazu dziadka w kościelnej ławce w Świętobrości.

Nigdy jednak nie mówił źle o księżach, ani w czymkolwiek uchybiał przyjętym obyczajom.

Student Szkoły Głównej w Warszawie, tańczył na balach i czytał dzieła epoki pozytywizmu.

Wziął poważnie zasady pracy organicznej i dlatego w Szetejniach zaczął wyrabiać sukno, toteż bawiłem się w pokojach, w których stały warsztaty do folowania.

Był uprzedzająco grzeczny dla wszystkich, wielkich i małych, bogatych i biedaków, miał dar uwagi w wysłuchiwaniu każdego.

Oskar Miłosz, który poznał go w Kownie w roku 1922, nazywał go un gentil homme français du dix-huitieme siècle, francuskim szlachcicem osiemnastego wieku.

Zewnętrzny polor nie wyczerpywał jednak jego istoty, ukrywała się tam mądrość i prawdziwa dobroć.

Rozmyślając o moim dziedzicznym obciążeniu, mam chwile ulgi, kiedy przypomnę sobie mego dziadka, bo musiałem coś wziąć po nim, czyli nie jestem całkiem bez wartości.

Nazywano go „litwomanem” i czyż nie zbudował domu w Legmiadzi, który służył za szkołę i czyż nie opłacał litewskiego nauczyciela?

Lubili go wszyscy, Litwini, Polacy i Żydzi, miał mir u okolicznych wiosek.

(Tych wiosek, które w kilka lat po jego śmierci zostały wywiezione na Sybir i dlatego jest tam teraz tylko pusta równina).

Ze wszystkich książek najbardziej lubił czytać pamiętniki Jakuba Gieysztora, bo szczegółowo opisują naszą dolinę Niewiaży między Kiejdanami i Krakinowem.

W młodości mnie one nie interesowały, bo co mi po tym, co było dawno, jeżeli obchodziła mnie tylko przyszłość.

Dzisiaj czytam te pamiętniki chciwie, nauczony, jaką wartość mają nazwy miejscowości, zakręty drogi, pagórki i promy na rzece.

Jak bardzo trzeba cenić prowincję i dom, i daty, i ślad minionych ludzi.

Kalifornijski wędrowiec, przechowuję talizman, zdjęcia pagórka w Świętobrości, gdzie pod dębami leżą dziadek Zygmunt Kunat, pradziadek Szymon Syruć i jego żona, Eufrozyna.

Źródło: Czesław Miłosz: Poezje wybrane, Wrocław, Ossolineum 2013

Jacek Kleyff (ur. 1947 r.), jeden z twórców kabaretu 'Salon niezależnych', ta piosenka pochodzi właśnie z tego kabaretu. Ma 50 lat a całkiem aktualna...

Jacek Kleyff

Telewizja... (1972/1973

Telewizja pokazała,

a uczeni podchwycili,

że jednemu psu gdzieś w Azji

można przyszyć łeb od świni.

Wykrył pies bimbrownię na czas,

wycinanki robi wujek,

jak smarować margaryną

Telewizja transmituje.

Łodiridi dla młodzieży,

W Skierniewicach dwie kotłownie;

jak gonili hitlerowca,

to mu opadały spodnie.

W telewizji czterej znawcy,

od nawozów i od świata,

orzekają, co się zdarzy,

w Gwatemali za trzy lata.

„Masy pracujące stracą,

gdy realna płaca spadnie,

Gwatemala nie dostrzega,

iż elita władzę kradnie.”

A u nas:

Stal się leje, moc truchleje,

na kombajnie chłop się szkoli,

na dodatek wygrać może

końcówkę od banderoli.

W telewizji pokazali

wczoraj kości chudych dzieci,

zastrzelonych gdzieś w Angoli

pokazali świeże groby.

Świeże groby zawsze wzruszą

niezależnie gdzie kopane.

Jak porosną wyjdzie na jaw

kto szczuł i co było grane.

Usia-siusia, cepeliada,

w ogródeczku panna Mania,

„Chmurka” się przejęzyczyła,

jaja nie do wytrzymania.

W telewizji ogłosili,

wczoraj wyrok na montera:

za kradzież czterech tysięcy

- cztery lata, pięć miesięcy.

Patrzy prawy obywatel

dzień po dniu, za za dniem godzina,

a z nim razem na kanapie

relaksuje się rodzina.

Z telewizji jego matka,

z gazet dzieci do zrobienia,

żona jakby wzięta z radia,

a on cały z obwieszczenia.

Źródło: Jacek Kleyff: Piosenki z lat 1967-1980, OTO Kalambur, 1989

Wizja przyszłości?

Tomasz Różycki

Kryzys czytelnictwa polskiego

Tymczasem w auli spotkanie z Czytelnikiem,

na sali sami autorzy książek,

dla niektórych zabrakło miejsc siedzących.

Wreszcie wchodzi nieco spóźniony,

chwiejnym krokiem.

Łyknął sobie jednego dla kurażu w garderobie.

Brawa i flesze, transmisja na żywo.

Czytelnik wymienia dwa lub trzy wybrane tytuły,

streszcza fabuły.

Na sali jęk zachwytu, jęk zawodu.

Pisarze zadają pytania:

Jak pan to właściwie robi?

Jak pan znajduje moment?

Na kanapie? Przed snem?

W podróży? Papier czy czytniki?

Co pan lubi?

Chcę, żeby czytanie

było dla mnie świętem, odpowiada.

Niech to będzie celebracja.

Wybieram dzień i godzinę,

strój i drobne słabostki.

Czytać – uśmiecha się lekko – powinno się rzadko

i niechętnie.

Czy pan nie jest zmęczony? – pytają.

I co następne, czy zdradzi pan nam

swoje plany?

Tournée trwa drugi tydzień,

Czytelnik dyskretnie ociera pot z czoła.

Przed nim kolejka pisarzy po autograf,

każdy ze swoją książką.

Niektórzy są natrętni, a on

przecież jeden.

Tak wielu chciałoby być pośród wybranych.

Czy pan się nie boi? – pada ostatnie pytanie.

To trudne hobby, by nie rzec powołanie.

Niech ktoś sam spróbuje.

To zajęcie ma znamiona świętości.

Nie wiem, skąd to się wzięło.

Od początku coś czułem.

Śniły mi się litery.

Potem poznałem poetkę, nie wiem,

czy to poświęcenie.

Gdyby nie honoraria i setki fanek – żartuje –

dawno bym to rzucił.

Czasem jest bardzo ciężko,

mam czarne myśli.

Dostaję listy z pogróżkami, ktoś zostawia mi

na drzwiach cytaty.

Dręczą mnie nałogi.

Jestem wrakiem człowieka.

Sny są fabularne.

Tak naprawdę żyję w koszmarze.

To żart – mówi i ściska plastikową butelkę

po wodzie mineralnej.

Kończmy już.

Bardzo tu duszno.

A jeszcze przed nim

wywiady do pism kolorowych.

Źródło: Tomasz Różycki: Litery, a5, 2016

Wisława Szymborska

Dzieci epoki

Jesteśmy dziećmi epoki,

epoka jest polityczna.

Wszystkie twoje, nasze, wasze

dzienne sprawy, nocne sprawy

to są sprawy polityczne.

Chcesz czy nie chcesz,

twoje geny mają przeszłość polityczną,

skóra odcień polityczny,

oczy aspekt polityczny.

O czym mówisz, ma rezonans,

o czym milczysz, ma wymowę

tak czy owak polityczną.

Nawet idąc borem lasem

stawiasz kroki polityczne

na podłożu politycznym.

Wiersze apolityczne też są polityczne,

a w górze świeci księżyc,

obiekt już nie księżycowy.

Być albo nie być, oto jest pytanie.

Jakie pytanie, odpowiedz kochanie.

Pytanie polityczne.

Nie musisz nawet być istotą ludzką,

by zyskać na znaczeniu politycznym.

Wystarczy, żebyś był ropą naftową,

paszą treściwą czy surowcem wtórnym.

Albo i stołem obrad, o którego kształt

spierano się miesiącami:

przy jakim pertraktować o życiu i śmierci,

okrągłym czy kwadratowym.

Tymczasem ginęli ludzie,

zdychały zwierzęta,

płonęły domy

i dziczały pola

jak w epokach zamierzchłych

i mniej politycznych.

Źródło: Wisława Szymborska: Ludzie na moście, Czytelnik 1986

Tadeusz Dąbrowski

WIERSZ, KTÓREGO NIE BYŁO

Coraz wyraźniej odczuwam doniosłą rolę milczenia

w poezji. Dzisiaj rano miałem naglącą potrzebę

napisania wiersza, lecz go nie napisałem.

Nie jest Ci, Czytelniku, lżej z tego powodu?

Bo mnie jest. Pomyślałem: jedni w życiu sadowią

się, a drudzy próbują swoją pojedynczość

uogólnić. Czy chciałbyś, Czytelniku, bym znowu

przez Ciebie się podzielił? Nie wolałbyś raz jeden

być górą? Powinienem napisać wiersz, lecz nie

napisałem. Dla Ciebie. (Czuję, jak moje milczenie

już w Tobie narasta i zaczyna drgać).

Źródło: Tadeusz Dąbrowski, To jest fajka. Wiersze z lat 1999-2020, PIW 2022

Dwa wiersze Jarosława Klejnockiego (ur. 1963) – pisarza, poety, eseisty, krytyka literackiego.

Jarosław Klejnocki

***

Śniłem że wszyscy którzy powinni

żyć – umarli A ci którzy winni umrzeć

żyją Obudziłem się i było dokładnie

tak samo

***

Szczęśliwi ci wszyscy którzy umarli w swoim czasie

Najgorzej bowiem jest przeżyć swój czas i dogorywać

w czasie Innych Kiedy obowiązujący język jest już odmienny

od tego którym się posługiwałeś A wszystkie twoje

zaprzyjaźnione dotąd sprzęty stały się już nie pomocne

a wrogie Albo co najwyżej wyniośle obojętne Umrzeć

w swoim czasie to przywilej i błogosławieństwo bo

życie w czasie Innych jest gorsze od wygnania

Źródło: Miesięcznik Twórczość,  nr 1/2023

Marta Eloy Cichocka – poetka i fotografka, tłumaczka i badaczka literatury, iberystka i frankofilka. Dużo pisze, mało zapisuje.

Ponieważ lubię liczby, lubię i ten wiersz.

Marta Eloy Cichocka

dzień w którym na moje konto

wpłynęły trzy tysiące dolarów

tribute to marcin

mam trzysta pięćdziesiąt dolarów kredytu

i trzysta czterdzieści godzin na ziemi

z których przespałam minimum jedną trzecią

mam metr siedemdziesiąt wzrostu

i siedemdziesiąt metrów do spłacenia

w trzydzieści lat ponad dwa metry na rok

mam dwadzieścia osiem zębów

stopę na dwadzieścia pięć centymetrów

dobę na dwadzieścia cztery godziny

zwiedziłam siedemdziesiąt dwa miast

kochałam dziewięciu mężczyzn

płakałam po wszystkich

mam cztery języki w jednym milczę

w drugim mówię w trzecim piszę

w czwartym liczę tylko na siebie

mam troje dzieci jedno już nigdy

się nie urodziło drugie nigdy nie umrze

trzecie nie pozwala mi zasnąć

mam coraz mniej czasu coraz

więcej wątpliwości i chyba tylko

jedno wyjście

Źródło: Marta Eloy Cichocka: engramy, Lokator media, 2017

Zbigniew Dmitroca – poeta i tłumacz, autor książek dla dzieci

Zbigniew Dmitroca

Bażanty i inni

Bażanty sarny kuropatwy

i inni

spotykani na przechadzkach

skrzydlaci i kopytni

bracia mniejsi

żyjący krótko

i w każdej minucie

drżący o swoje życie

choć jesteście mi bliscy

jestem dla was intruzem

sytym pięknoduchem

z dwunożnego gatunku

waszych wrogów śmiertelnych

wstyd mi

gdy was płoszę

w podszytych wiatrem domostwach

malowniczych zakątków

dokąd zmierzam bezwiednie

świadomie unikając

innych przedstawicieli

swojego

drapieżczego gatunku

19/20 październik 2021

Źródło: Kwartalnik Czas literatury, nr 2/2022

Jarosław Iwaszkiewicz

LIS

Jak mocno pachną czarne bzy,

Gdy nocą wyjrzę z lisiej nory

I nocny chłód pieści mój chwost.

Spiczasty wznoszę do gwiazd pysk,

I, chyłkiem biegnąc, z mokrych traw

Strącam zastygłe krople rosy.

I czuje mój jedwabny nos

Drżącą w powietrzu nocy krew.

Źródło: Jarosław Iwaszkiewicz: Muzyka wieczorem, Czytelnik 1986

Karol Maliszewski (ur. 1960) – poeta, prozaik, krytyk literacki. Mieszka w Nowej Rudzie.

Nie rozumiem tego wiersza, ale coś w nim jest...

Karol Maliszewski

Wiersz o rybach

Wszyscy pytają, co biorę

(zmieniłeś się, mówią, wyluzowałeś),

a ja już tylko daję,

skończyła się era wielkich

brań.

Siedzę na mieliźnie,

stając się gorzką wodą

i tym żwirem pod nią.

Ryby ocierają się o stopy.

Źródło: Twórczość 6/2022

Tym razem wyjątkowo wcześniej, bo zaraz wyjeżdżam do miejsca (prawdopodobnie) bez Internetu.

Porusza mnie ten wiersz, najpierw nie wiedziałem dlaczego, teraz myślę że wiem, ale czy istotna jest wiedza? Istotne, że porusza...

Julia Hartwig

Rękopis

W domu gdzie urodził się Beethoven

można oglądać w szklanej gablocie rękopis kompozytora,

z dziesiątkami przekreśleń i poprawek.

Jest to list do możnego księcia z prośbą o przyjęcie

skomponowanej właśnie symfonii.

Żadna z kompozycji tego geniusza

nie nosi na papierze śladów takiego wysiłku jak ów list

do nieznanego dziś nikomu władcy małego państewka.

Źródło: Julia Hartwig, Nie ma odpowiedzi, Sic! 2001

Wisława Szymborska

Powroty

Wrócił. Nic nie powiedział.

Było jednak jasne, że spotkała go przykrość.

Położył się w ubraniu.

Schował głowę pod kocem.

Podkurczył kolana.

Ma około czterdziestki, ale nie w tej chwili.

Jest – ale tylko tyle, ile w brzuchu matki

za siedmioma skórami, w obronnej ciemności.

Jutro wygłosi odczyt o homeostazie

w kosmonautyce metagalaktycznej.

Na razie zwinął się, zasnął.

Źródło: Wisława Szymborska: Wszelki wypadek, Czytelnik, 1972

Krystyna Dąbrowska

TARCZA ZEGARA

Ma chorobę

za sobą. Przed sobą

pięć-dziesięć lat pastylek,

żeby nie wróciło.

Czuje się po nich

chora. To zdrowa

reakcja organizmu.

Organizm przyjmuje pociski,

które go ranią/chronią.

Kuli się pod ostrzałem,

poci się, trzęsie z zimna,

błaga o przerwę, nie śpi.

Tarcza zegara w nocy.

W opisie medycznym

jej piersi było że guz

jest na godzinie dwunastej.

Teraz już jest

tam czysto. Tak

moja przyjaciółka

określa to w liście

do hinduskiej masażystki,

który jej tłumaczę na angielski.

Chce wiedzieć, jak inaczej

pomóc ciału, jak pracować

z ciałem, prosi o wskazówki.

Napisz ten wiersz od nowa.

Bez pocisków, ostrzału,

militarnych metafor.

Szukaj jak ona

szuka na swój sposób

języka wędrówki.

Źródło: Krystyna Dąbrowska: Miasto z Indu, Wydawnictwo a5, 2022.

Katarzyna Zechenter – poetka, wykładowczyni w UCL w Londynie.

Ten wiersz przyszedł do mnie po niedawnej lekturze pewnej książki.

Katarzyna Zechenter

Pierwsza wojna domowa w Gombe 1974-1978

nie wiem gdzie jest Gombe

nikt nie wie gdzie jest Gombe

chociaż teraz można łatwo sprawdzić

a więc Tanzania czyli daleko,

bardzo

ale wojna to wojna

wszyscy wiemy o co tu chodzi

a już szczególnie walka o ziemię

i oczywiście Lébensraum

w Gombe

grupa separatystów Kahama

przegrała wszystko, o co walczyła

nikt nie przeżył

historia stara jak świat

i równie nudna

znane są imiona przywódców

jak i wszystkich zabitych

(co jest historyczną rzadkością)

także i tych, którzy zostali niewolnikami

zanim ich w końcu także okrutnie zabito

opisano dokładnie akty kanibalizmu

zwycięskiego klanu Kasakela

jedyny obserwator tej wojny, kobieta,

przez lata wspominała

przerażające obrazy picia krwi

z ran wroga,

bestialski atak na martwe już ciało

jednego z obrońców,

bo obrona trwała i „będzie trwała do końca”

(jak mówi poeta)

minęło prawie pół wieku

nie wiem co teraz dzieje się w Gombe

(czy można się przejmować

tymi wszystkimi wojnami?)

pierwsza wojna domowa szympansów

o której świat się dowiedział

dzięki Jane Goodall

to jednak stare dzieje

i zupełnie nieistotne

ale ja wciąż nie rozumiem

czy te szympansy były takie ludzkie

czy też my jesteśmy zezwierzęceni

Źródło: Kwartalnik Czas literatury, nr 2/2022