Twórca , rozważań, listów, zapisków, prozy kontemplacyjno-mistycznej. Mertona jako poetę możemy poznać z Wyboru wierszy (1986). Interesujący dialog o Bogu, Kościele i świecie toczył w latach 60. z Czesławem Miłoszem (Listy te opublikowano w 1991 roku). Merton interesował się duchowością Wschodu, pogłębienia swego „ducha monastycznego” szukał wśród mnichów w Tajlandii i w Himalajach. Zainteresowanie filozofią św. Tomasza i Dunsa Szkota oraz przyjaźń z hinduskim mnichem zaowocowało przyjęciem warunkowego chrztu w Kościele katolickim. W latach 1939-1941 wykładał na franciszkańskiejuczelni St. Bonaventura College, a następnie pracował w czarnym getcie Harlemu, pośród biedoty murzyńskiej. Studiowanie tekstów św. Jana od Krzyżaprzyniosło decyzję o wstąpieniu do klasztoru zakonu trapistóww Gethsemani (1941 r.). W roku 1949 Merton przyjął święcenia kapłańskie, następnie sprawował funkcję mistrza nowicjatu(lata 1955-1965). Zmarł 10 grudnia 1968 r. w jednym z hoteli Bangkoku, porażony prądem elektrycznym podczas kąpieli.