Sztukmistrz z Lublina

Książka ma formę - narrację, fabułę - tradycyjną, dziewiętnastowieczną, jeśli można tak powiedzieć. Mnie kojarzy się z naturalizmem, taką np. 'Tessą d'Urbelville'. I to mi troszkę przeszkadzało, bo lubię prozę współczesną. No, ale to wybór pisarza, jego inspiracji artystycznych, i ma to świadome podstawy artystyczne, nie będę z tym dyskutować.
Po tę książkę sięgnęłam ze względu na Lublin, w którym dzieje się część akcji. Jestem z Lubelskiego, i to część tradycji mojego regionu. Jeszcze cebularze zostały, jeszcze tlą się wspomnienia dziadków. Uznałam, że trzeba to przeczytać.
Miałam dwa wrażenia, podczas czytania książki.
Po pierwsze, przez całą powieść nabudowywała się i oddziaływała na mnie - czytelnika - atmosfera izolacji głównego bohatera, izolacji, która tkwiła w jego duszy, duszy filozoficznej, zadającej pytania, ale i duszy zdezorientowanej, poszukującej tożsamości. Bardzo ciekawa sprawa. Moim zdaniem, jedna z najciekawszych w książce, ciekawsza niż problematyka moralna, choć powiązana.
Po drugie, rozterki duchowe bohatera, jego wewnętrzny świat. Narracja dobrze to ukazuje. Jasza patrzy na to co go otacza, na przyrodę i pyta się o Boga, o praprzyczynę. I ta sobie pomyślałam, że przyroda mojego regionu, ta prowincjonalność, czy raczej tradycyjność, która wciąż jest, i którą tak cenię sobie (taki gust :-)), może skłaniać do takich pytań.

„Ale taki właśnie był. Wciąż grał jakąś inną rolę. Był kłębowiskiem osobowości: wierzący i heretyk, dobry i zły, fałszywy i szczery. Potrafił kochać wiele kobiet jednocześnie. Oto gotów jest zaprzeć się swej religii, a jednak znalazłszy stronę wydartą ze świętej księgi, zawsze ją podnosi i przyciska do ust. Wszyscy byli niczym zamki, każdy ze swym własnym kluczem. Tylko taki ktoś jak on, Jasza, potrafił otwierać wszystkie dusze”*

„Sztukmistrz z Lublina” to świetna książka o kryzysie, o walce ze sobą, o tym, że nawet jeśli się nam wydaje, że mamy wszystko, przychodzi moment wyboru. Dzisiaj byśmy powiedzieli, że Jasza był królem życia, miał żonę, kochanki, wędrował i pokazywał swoje sztuczki, ludzie go uwielbiali. Chciał więc więcej. Jednak fortuna kołem się toczy i Jasza popełnia błąd. Los nie daje mu zostać kimś innym, bo jest tylko sobą. Nie każdy zamek da się otworzyć, a za swoje czyny trzeba odpokutować.

W istocie jest to więc książka o pogodzeniu się z życiem, bardzo klimatyczna, przygnębiająca, ale i pouczająca.

* I.B. Singer, Sztukmistrz z Lublina, Kolekcja Gazety Wyborczej, Kraków 2004, s. 46.

Nudzę już Bashevisem straszliwie, ale co począć, skoro:
1. to najlepsza jego książka,
2. i jeszcze złapałam wydanie KIK-u z 1983 roku.
Czyli w skrócie kult.

Wszystko to, co później Singer napisał, ma tu początek: w Lublinie, w sztukmistrzu, w kobietach, które Jasza spotyka, w burzowych myślach, gdzie dobro spotyka zło, a rozterki bohatera są jak wybuchowa mieszanka gazowo-gwiezdnych konstelacji. Cudnie skrojone postaci i niby nic wielkiego: tradycyjne zmagania człowieka z materią, miłość, mężczyzna, kobieta i ta trzecia, czwarta, Bóg i wiara w Niego, pieniądz, pieniądz, !מַזָּל טוֹב.

Oj, namęczył się Jasza Mazur straszliwie, przeczołgał go Autor, przeczołgał, ale jak to się czyta! Wpadł sztukmistrz w sidła wielkich namiętności, pobłądził, zszedł z uczciwej i pewnej drogi, zaplątał się w swych rozważaniach, a jego spokój zburzyła zupełnie nie nakierowana na Najwyższego żarliwość. Będzie boska kara? Czy Jaszę czeka boskie wybaczenie?

Czyli krótko i treściwe: książka o każdym z nas, o człowieku, znaczy się. I mądra, i zapadająca w pamięć. Takie książki warto czytać.

Autor prowadzi nas przez świat diaspory żydowskiej, świat wewnętrzny aż do duchowego. Dotykamy najbardziej intymnych sfer życia Jaszy przez co przenikamy do jego świata. Świata wielobarwnego, świata skrajności. We mnie ten świat pozostał.

Nie nudziłam się, a to już coś. Podoba mi się przekaz tej książki, to jak główny bohater postępując źle, później sam decyduje się to odpokutować - w nietypowy sposób.