Żar

Tak się jakoś złożyło, choć to zupełny przypadek, że lipiec tego roku upływa mi pod znakiem lektur z kategorii "o życiu". Nieco filozoficznych, refleksyjnych, o tym, co najważniejsze, o sensie, o ludzkim losie, ludzkich drogach i manowcach.

I tak sięgnęłam w końcu po odkładany od dawna "Żar" Sandora Marai. Zaczęłam czytać i się zachwyciłam. Zachwyciłam się nie tyle pięknem historii, która zdaje się na pierwszy rzut oka dość banalna, nie rozmachem akcji, bo to bardzo kameralna opowieść, nie skomplikowaniem i bogactwem świata przedstawionego. Po pierwszych zdaniach zachwyciłam się językiem utworu. Bo Sandor Marai pisze pięknie, plastycznie, wręcz poetycko. I ten język mnie zauroczył do tego stopnia, że wypisywałam co piękniejsze fragmenty. Ja, która nigdy żadnych cytatów z książek nie wypisuję. Delektowałam się samym brzmieniem opisów lata, burzy czy świtu. Że też można tak pięknie pisać...
I aż trudno uwierzyć, że pozbawiona w zasadzie akcji książka, która w przeważającej części jest monologiem starego, zmęczonego człowieka, może wciągnąć tak, że żal choć na chwilę ją odłożyć.

Czy na maksymalnie ogranym i dość pospolitym schemacie można stworzyć opowieść o rzeczach najważniejszych? Jak widać można. Można opowiedzieć o przyjaźni i lojalności, o bólu i zemście, o ucieczce przed sobą samym i rozliczeniu. O zawiedzionym zaufaniu i zdradzie. O ambicjach, nadziejach i odpowiedzialności. A przede wszystkim o uczuciach, żarze namiętności. Można opisać emocje nien...

Jest to historia trójkąta, historia wielkiej namiętności, męskiej przyjaźni i zemsty. Wszystko już się wydarzyło, dopełniło i wszystko jest już zmienione przez czas. Pytania, na które kiedyś szukało się odpowiedzi teraz nie mają już znaczenia. Odpowiedzi jak to było naprawdę nie są istotne i nikt ich naprawdę już nie potrzebuje. Bohaterowie toczą pojedynek, ale nie ma zwycięzców i nie ma pokonanych, a może obydwaj są zwycięzcami bo doświadczyli namiętności do tej samej kobiety, namiętności tragicznej, która ich wszystkich zgubiła, ale która jednocześnie była najbardziej wartą rzeczą w życiu i dla której po prostu warto było istnieć. Dla mnie jest to literatura absolutnie niezwykła. Można jej zarzucać nadmierną podniosłość, koturnowość, wysoki diapazon i patos po prostu. Ale jedno jest pewne jest to literatura, w której szacunek dla słowa i dyscyplina pisania jest absolutna. Jest to niezwykle wyszukana konstrukcja. Taki literacki filigran najwyższej próby, ale filigran pełen ogromnej siły. Każde z tych misternych zdań jest jak celny cios w samo serce. Zabija.

To kolejna pozycja, której nie wzięłabym do rąk, gdyby nie opinia znajomej z LC (Beato, dziękuję!). Słyszałam o tej powieści wiele razy, nigdy opis fabuły nie zachęcił mnie na tyle, żeby ją przeczytać. No, bo jak to brzmi: spotyka się po latach dwóch starszych panów, których kiedyś połączyła przyjaźń, a podzieliła miłość do kobiety? Banał i nuda.

A to jest perła, literatura najwyższych lotów, piękna w każdym aspekcie. Główny bohater, generał armii austro-węgierskiej, snuje swoją wypowiedź z niesamowitą wnikliwością opisując stany duszy. Jest to książka o miłości i życiu bez niej, o przyjaźni i jej końcu, o starzeniu się, dumie, głupocie i smutku.

Ja jestem prosta kobieta, nie umiem pisać o literaturze, nie umiem pisać o istocie rzeczy, o najgłębszych uczuciach. Potrafi to robić Sandor Marai.

P.S. Słuchałam książki w interpretacji Mariusza Bonaszewskiego - pięknie przeczytana spokojnym męskim głosem. Polecam "Żar" w tej wersji.