Cyganie polscy. Szkice historyczno-obyczajowe

Kim są Cyganie Ficowskiego? Na ziemiach polskich żyją cztery ich główne grupy, trzy z nich w trakcie badań autora stale wędrują. Jeszcze kilkanaście lat i kolejny ustrój totalitarny całkowicie przeorganizuje ich życie. Uchwała nr 452/52 przyjęta w 1952 roku przez Prezydium Rządu „W sprawie pomocy ludności cygańskiej przy przechodzeniu na osiadły tryb życia” ma umożliwić Cyganom osiedlenie się i całkowitą rezygnacje z dotychczasowych przyzwyczajeń. W związku z tym, że jej realizacja nie osiąga założonego skutku, rząd przystępuje do bardziej zdecydowanych kroków. W 1964 roku proces osiedlania Cyganów intensyfikuje się, władza wymaga formalności meldunkowych, aktów stanu cywilnego, dowodów osobistych. Różnego typu kary, m.in. za rozpalanie ognisk w lesie, za nieoznakowanie wozu, za kradzież kur itp., utrudniają wędrowanie na tyle, że wiele rodzin decyduje się osiąść na stałe. Jedną z pierwszych jest rodzina Papuszy, która już w latach 50. wybiera stałe miejsce zamieszkania.