Zapowiada się piękny dzień recenzja

Auschwitz zostawiło w swoich więźniach niezatarty ślad. Nie można wyjść niezmienionym z piekła, w którym codziennie doświadczano okrucieństwa, morderczej pracy, głodu, chorób, oglądano śmierć i przemoc. Cudem wydaje się przeżycie tam ponad dwóch lat, tak jak to się udało Sewerynie Szmaglewskiej, która swoje dni w obozie opisała w książce „Dymy nad Birkenau”, wstrząsającym świadectwie cierpień i makabrycznej zbrodni, jakiej dopuścili się naziści na narodach Europy. Kontynuacją tej opowieści jest „Zapowiada się piękny dzień”, czyli relacja z ewakuacji obozu w obliczu zbliżającego się frontu wschodniego.

Szlak ewakuacji usłany został ciałami tych, którym nie starczyło sił na pieszą wędrówkę dziesiątki kilometrów. Narastająca wściekłość z powodu przegrywanej wojny towarzyszyła hitlerowcom przez całą drogę i odbijała się oczywiście na bezbronnych i bezsilnych więźniarkach. Przyglądając się tej sytuacji, autorka relacji postanowiła uciec z transportu, by podjąć próbę przedostania się do Krakowa. Razem z towarzyszkami podjęła ryzyko wędrowania przez początkowo skuty okupacją, a następnie opętany wojną kraj, bez dokumentów, bez jedzenia, bez zimowych ubrań, by poczuć choć przez chwilę, że znów są wolne i mogą robić, co chcą.

W porównaniu do „Dymów nad Birkenau” rzuca się w oczy przede wszystkim to, że więcej tu jest dialogów, relacji międzyludzkich, przemyśleń, takiej fabularnej akcji, w odróżnieniu od raczej sprawozdawczego charakteru tej pierwszej. Kobiety spotykają na swojej drodze różnych ludzi. Muszą szybko i trafnie ocenić, komu można zaufać, a kogo omijać z daleka. Niejednokrotnie podejmują ryzyko, nie raz muszą improwizować, kłamać, by nikt się nie domyślił, skąd się wzięły i przed czym uciekają. Nie raz ocierają się o zdemaskowanie, częściej jednak doświadczają pomocy, ludzie dzielą się z nimi skromnym posiłkiem i pozwalają przenocować w swoich domostwach, czy choćby w zabudowaniach gospodarskich.

Najważniejsze jednak w tej całej historii okazują się emocje. Mimo ciągłego zagrożenia, mimo strachu, potężnego ryzyka, również wszelkich niewygód związanych z przemieszczaniem się pomiędzy obcymi ludźmi, kobiety wyzwolone chłoną swoją wolność całymi sobą. Niejednokrotnie podkreślają, że dla poczucia swobody choćby przez kilka godzin, warto było ryzykować, nawet gdyby zostały odnalezione i zabite. Chcą wracać do tego, co zostawiły za murami baraków i drutami obozów – do swoich rodziców, domów, mężów i całego życia, które znają sprzed wojny. Na końcu jednak pojawia się wątpliwość, czy świat, którego dotknęło nieszczęście walk, będzie ciągle taki sam? Czy tęsknota za tym, co zostawiły, która przez okrutne miesiące spędzone w obozie podtrzymywała ich chęć do życia, nie okaże się płonna? Czy nie będą rozczarowane tym, co zastaną?

Niezwykły jest język Szmaglewskiej. Bardzo subtelny, kobiecy, choć przecież używany do opisywania dramatycznych wydarzeń, śmiertelnych niebezpieczeństw, jakie mogły potencjalnie spotkać z ręki każdego napotkanego człowieka. Książka jest dynamiczna, wciągająca, ani na chwilę nie pozwala zapomnieć, że dotyczy prawdziwych wydarzeń, prawdziwych ludzi, niemożliwej do zrozumienia zbrodni, ale też niewiarygodnej chęci życia mimo wszystko, chęci istnienia, odrodzenia po traumie obozu.

Dzisiaj wydaje się znów być ważne przypominanie, do czego prowadzi nienawiść. Uważam zarówno „Zapowiada się piękny dzień”, jak i „Dymy nad Birkenau” za ogromnie ważne w tym kontekście. Wydaje się niepojęte, jak człowiek może człowiekowi zrobić coś takiego, a jednak było, wydarzyło się i niestety może się powtórzyć. Pozostaje mieć nadzieję, że jednak wynieśliśmy odpowiednią lekcję z przeszłości, by nie dopuścić do sytuacji, w której jedni tak bardzo gardzą drugimi.