Grona gniewu recenzja

Klasyczne już dzieło Steinbecka przez długi czas wzbudzało duże kontrowersje, prawdę mówiąc nie dziwię się, bo to ludzie kochane trochę książka komunistyczna jest. Z drugiej strony rzecz oparta jest na faktach: tak właśnie było w Ameryce w czasach Wielkiego Kryzysu.

Zaczyna się tak, że w latach 30. banki wyrzucają dzierżawców z terenów rolniczych w Oklahomie: susza i nowe technologie sprawiają, że dzierżawienie ziemi staje się po prostu nieopłacalne. No cóż, takie są twarde prawa gospodarki rynkowej, a kto się nie przystosuje, niech idzie do diabła, albo jedzie do Kalifornii, ponoć krainy mlekiem i miodem płynącej. Ciekawie przedstawia Steinbeck owe banki, są niby niewidzialne monstra, których zadaniem jest niszczenie biedaków: „Bank to nie ludzie, to coś więcej. To potwór. Ludzie go stworzyli, ale nie mają nad nim władzy.” A to przecież normalne instytucje kapitalistyczne kierujące się zyskiem.

W efekcie setki tysięcy ludzi z Oklahomy rusza do Kalifornii, gdzie przemieszczają się wciąż w poszukiwaniu roboty, czasami coś znajdują, ale często przymierają głodem, a bezwzględni pracodawcy, wykorzystując wielki popyt na pracę obniżają zarobki do głodowych rozmiarów. Jednocześnie w Kalifornii miliony hektarów leżą odłogiem: „Bezdomny, głodny tułacz, przemierzający drogi w ciężarówce z żoną i wychudzonymi dziećmi, patrzył na ugory, które mogłyby dawać nie zyski, lecz chleb, i rozumiał coraz lepiej, że pozostawione odłogiem pole to grzech, a nieuprawiana ziemia to zbrodnia popełniona na głodnych dzieciach.” Ale te ziemie są w prywatnych rękach, więc wara od nich biedakom! Niemniej Steinbeck sądzi inaczej: „wielcy posiadacze muszą utracić swe ziemie w nieuniknionym przewrocie, bogaci obszarnicy, którzy powinni rozumieć historię, którzy mają oczy, aby ją odczytać i poznać tę wielką prawdę, że gdy własność gromadzi się w zbyt nielicznych rękach, musi być im odebrana.” No drogie dziatki, to już jest zamach na świętą własność prywatną i normalny socjalizm.

Największym walorem książki jest realistyczne pokazanie straszliwej odysei uchodźców, którzy żyją w okropnych warunkach, często głodują, nie znają dnia ani godziny. Tu książka jest bardzo aktualna, bo wciąż przecież widzimy wędrówki milionów ludzi zmuszonych porzucić swoje domy i ziemię z powodów ekonomicznych albo wojny. Tak było, jest i niestety będzie, czeka nas jeszcze olbrzymi napływ uchodźców z Południa, ciekawe jak ich przyjmiemy...

W Kalifornii przybyszów z Oklahomy przyjmują źle, wyzywają ich od Oklaków i mówią: „Te przeklęte Oklaki są brudne i ciemne. To zwyrodnialcy i zboczeńcy seksualni. Złodzieje. Kradną, co im w rękę wpadnie. Nie uznają prawa własności”. Jakbym słyszał niektórych naszych polityków straszących uchodźcami, notabene te słowa padają na podatny grunt...

Rzecz wydaje mi się deczko przegadana jak na dzisiejsze czas, przydałoby się parę skrótów. Z drugiej strony to mocna, zapadająca w pamięć, poruszająca i wciąż aktualna proza, bo uchodźcy byli, są i będą.