Akcja powieści toczy się w małym amerykańskim miasteczku pod koniec XIX wieku. Głównym bohaterem jest tytułowy Tomek Sawyer, wychowywany przez ciocię Polly. Wraz z przyjacielem Huckiem Finnem przeżywają różne przygody, czasem zabawne i lekkie, a bywa, że i pełne grozy. Nie brakuje również wątków romantycznych, Tomek jest bowiem zakochany w Becky, swojej koleżance ze szkoły.
Tomek i Huck spędzają wakacje na amerykańskich przedmieściach, w pobliżu rzeki Missisipi. Są świadkami wielu ważnych wydarzeń w życiu miasteczka, trochę rozrabiaj, ale obaj mają dobre serca. Momentem przełomowym w powieści jest przygoda w jaskiniach, gdzie Tomek i Becky gubią się i muszą znaleźć wyjście. W jaskiniach spotykają Indianina Joego, którego się boją, co dodatkowo potęguje napięcie. Cała powieść jest napisana lekkim, skierowanym do młodzieży językiem, jednak pojawiają się również poważne wątki, jak np. morderstwo.