Stalin. Dwór czerwonego cara recenzja

Tę książkę czyta się jak sagę rodzinną. Co prawda „rodzina”, którą opisuje Montefiore w dużej mierze składa się z morderców, karierowiczów i psychopatów, gotowych dla władzy, przywilejów i w końcu, aby ratować własną skórę, poświęcić wszystko i wszystkich (tak jak Mołotow nawet ukochaną żonę Polinę, o ośmiu milionach ukraińskich chłopów nie wspominając), ale przecież rodziny się nie wybiera, szczególnie, gdy ojcem jest Józef Stalin.

Montefiore ma niezwykły talent narracyjny, który powoduje, że z opisanej już dziesiątki razy historii daje radę wycisnąć coś nowego. Oczywiście w głównej mierze jest to książka o Stalinie, który, jak przystało na byłego księdza, stworzył wokół siebie prawdziwy kościół pełen żarliwych wyznawców, dzieląc i rządząc nimi ze swojej kremlowskiej katedry - podmienił jedynie ciało Chrystusa na ciało Lenina. Tak jak w przypadku innych religii, w bolszewizmie również premiowane było ślepe, bezkrytyczne podążanie za dogmatami, a za ich łamanie? W najlepszym przypadku obóz pracy.

Dwór Czerwonego Cara to bardziej osobista historia Stalina i jego palatynów, niż można by się spodziewać po poważnym opracowaniu historycznym. Dowiadujemy się z niej między innymi, gdzie wierchuszka jeździła na wakacje, co piła, co jadła, kto kochał żonę, a kto jeździł po Moskwie i był na tyle zepsuty i bezkarny, że porywał młode dziewczyny wykorzystując je potem seksualnie. Kto mógł chlać całą noc, a kto odpadał po kilku kieliszkach. Kto był ambitny i inteligentny, a kto głupi i małostkowy. Kto sam wydrapał się na szczyt, a kto już został tam wniesiony za bycie dawnym towarzyszem z rewolucyjnych czasów.

I wreszcie możemy dokładnie przyjrzeć się różnym obliczom Stalina, obserwować jak rozwija się w nim mordercza paranoja, która, koniec końców, doprowadziła do śmierci dziesiątek milinów ludzi. Poznajem Stalina despotę, bezwzględnego pragmatycznego cara, ale i nędznego ojca nie mającego czasu dla własnych dzieci, wielkiego miłośnika literatury i kina, niezrównanego śpiewaka bywającego uroczym człowiekiem. Wiele ciekawostek lżejszego kalibru na temat tamtych czasów dowiadujemy się również ze świetnych przypisów autora – można by spokojnie ułożyć ciekawą książkę popularnonaukową

Dużą wartością książki jest również to, że Montefiore podczas zbierania materiałów zdołał jeszcze porozmawiać z ostatnimi świadkami tamtych wydarzeń: córką Stalina, dziećmi innych bolszewików. Poznajemy zatem tych ludzi od ich intymnej, domowej strony, z pierwszej ręki. Autor w swoich poszukiwaniach trafił również do materiałów z dopiero co otwartego archiwum kremlowskiego, dlatego niektóre zawarte w książce fakty publikowane są po raz pierwszy przed szerszą publicznością i już za sam rozmach i zakres pracy (dotarł nawet do wspomnień Jakuba Bermana), jaką wykonał Montefiore należy mu się dozgonny szacunek czytelnika, niejako przy okazji jest naprawdę wybitnym pisarzem.