Lincoln w Bardo

Urzekła mnie przede wszystkim wielogłosowość formy: głosy umarłych opowiadających swoje historie i apokryficzne "cytaty" opisujące postać i działalność Lincolna oraz okoliczności śmierci jego syna tworzą przemyślany (i przemyślny) chaos, z którego wywnioskować można, że zasadniczo biorąc obiektywna prawda o wydarzeniach i o innym człowieku jest nam niedostępna.
Prawdą (tu akurat zgodną z danymi historycznymi) jest, że Willie Lincoln umarł. I oto spotykamy go na cmentarzu w otoczeniu duchów, które z różnych przyczyn utknęły w "stanie przejściowym" pomiędzy życiem, a "czymś dalej", dokąd przechodzi się z hukiem rozrzedzanej duchowej materii. Co czeka dalej? Duch pastora rysuje nam obraz sądu, z którego zbiegł z powrotem na cmentarz, nie wyklucza jednak, że dla innych zaświaty mogą mieć inny kształt. Nie oczekiwałabym jednak po powieści Saundersa spójnej wizji pozagrobowego życia; bawi się on różnymi możliwościami, jak bawi się językiem i sprzecznymi ze sobą opisami faktów i sytuacji. To nie wykład teologiczny, lecz lektura, której smakowanie ma po prostu sprawić nam przyjemność. No cóż, ze mną się udało.

"W dniu ślubu naszego miałem lat czterdzieści i sześć, ona zaś osiemnaście."

Tak zaczyna się opowieść, którą zaledwie przez 3 strony jako monolog snuje Hans Vollmann - drukarz, który nie skonsumował małżeństwa, bo w niewyjaśniony sposób został zabity pękniętą krokwią swego warsztatu. Potem już mamy tylko przeplatające się krótkie kwestie ponad 160 postaci - umarłych z tego samego cmentarza, oraz najczęściej jednozdaniowych, czasem absurdalnych i kompletnie nieistotnych "cytatów" z wypowiedzi jakoby współczesnych Lincolnowi, które komentują jego urodę, zachowanie, politykę itp. Z tych urywków musimy sobie sami złożyć historię i okoliczności śmierci 12-letniego Williama, trzeciego syna prezydenta Lincolna. Narracja przypomina bardziej dramat, niż powieść. Zabieg ten jest chyba najciekawszym elementem książki, ponieważ mamy wrażenie, że główne postaci ukazywane są z wielu stron. W miarę lektury wprowadzani jesteśmy w autorskie (raczej protestanckie) wyobrażenie o życiu pozagrobowym - głównie na temat czegoś w rodzaju czyśćca. Nie jest ono do końca zgodne z chrześcijańskim kanonem - po części adaptuje ludowe wierzenia. W tej materii raczej nic nas, zaznajomionych z "Dziadami" Mickiewicza, nie może zaskoczyć. Wizja Soundersa jest podobna, choć mniej artystyczna, bez żadnego przesłania, i o wiele bardziej przegadana. Jakby postanowił prozą rozdąć poemat "Umarli ze Spoon River" E.L.Mastersa. Efekt jest dość mierny.

W samej warstwie kreowania rzeczywistości po...