Córka Agamemnona recenzja

Narrator tej krótkiej opowieści dziejącej się w komunistycznej Albanii jest prawnikiem, który pracuje w rządowej telewizji. To człowiek świadomy bezeceństw i zbrodni reżimu i będący trochę na wewnętrznej emigracji, co nie przeszkadza mu robić kariery w mediach.

I taki to człowiek dostaje zaproszenie na główną trybunę rządową w czasie manifestacji pierwszomajowej. Duże wyróżnienie w tym bizantyjskim systemie, budzące zawiść innych: „Po chwili znalazłem się w niewielkiej kolumnie gości, którzy kierowali się na trybuny. Zewsząd odprowadzały nas niechętne, ukradkowe spojrzenia, w których zawiść, podziw i gorycz splatały się w uśmiech, który równie dobrze można by nazwać antyuśmiechem.” Pamiętam, że w czasach sowieckich amerykańscy politolodzy robili poważne analizy układu sił na Kremlu na podstawie kolejności występowania na trybunie honorowej w czasie manifestacji pierwszomajowej. Myślę, że podobnie było w Albanii, kto stał bliżej wodza, ten był wyżej w hierarchii, a nasz bohater nieoczekiwanie dostaje zaproszenie na ważną trybunę.

W trakcie marszu w kierunku trybuny narrator, widząc partyjnych karierowiczów, przypomina sobie starą baśń, w której orzeł przenosił człowieka nad wielką przepaścią, ale ptak stale musiał jeść mięso, więc gdy zapasy się skończyły to zdesperowany człowiek, aby uniknąć upadku w otchłań, zaczął odcinać części własnego ciała i karmić nimi orła. Piękna metafora ilustrująca zaprzedawanie się karierowiczów w systemie totalitarnym: musieli oni pozbyć się części siebie: godności, poglądów, przyzwoitości (donoszenie na kolegów!), aby piąć się w górę i nie spaść na dno.

Świetnie opisuje Kadare mechanizm terroru w Albanii – był on przypadkowy, każdy mógł zostać aresztowany pod fałszywymi zarzutami: „Wydaje się, że nagłość uderzenia, niemożność przewidzenia kierunku, z którego nadejdzie burza, a przede wszystkim wybór na ślepo ofiar budziły na przemian strach i podziw dla państwa.” Mamy też pokazany mechanizm łamania ludzi, którzy bezzasadnie wierzą, że kolejne pokajanie się, samokrytyka, donos na kolegę uratują im karierę i życie. Historie opowiadane w książce przypominają mi czystki w stalinowskiej Rosji w latach 30., były to najgorsze czasy realnego socjalizmu w Europie. Niestety, tak wyglądała albańska codzienność przez całe powojenne dziesięciolecia, wystarczy sięgnąć do doskonałej książki Małgorzaty Rejmer 'Błoto słodsze niż miód'.

Mamy tam jeszcze wątek romansu bohatera z córką członka najwyższych władz partyjnych, ale moim zdaniem jest mało przekonujący, zwłaszcza porównanie owej dziewczyny do tytułowej córki Agamemnona wydaje mi się cokolwiek naciągane.

Książka jest ciekawym świadectwem okropności albańskiego komunizmu, ale moim zdaniem ma obecnie głównie wartość historyczną, mniejszą artystyczną, bo wiele podobnych dzieł już czytałem.

Dziękuję @ziellona za polecenie mi książki!