Las zbliża się powoli. Kto po wojnie mordował w Dębrzynie recenzja

„ Wojna i okres „ wielkiej trwogi”, który trwał kilka lat po niej, pozostawiły po sobie wielkie piętno traumy. Jej skutki niektórzy nosili przez dziesięciolecia.” (str.170)

Autor starał się przybliżyć czytelnikowi wydarzenia, które miały miejsce po wojnie w powiecie przeworskim. Dochodziło tam do wielokrotnych rabunków i morderstw ludzi wracających z robót z III Rzeszy przez miejscową ludność. O tych wydarzeniach nakręcone zostały filmy „ Nie sądzić” i „Wielki strach”. Autor przeprowadził rozmowy ze świadkami tych czynów i ich potomkami, jednak nie chciano o tym mówić, obawiając się zemsty potomków. Dotarł też do akt udostępnionych mu przez IPN.

Ludziom ciężko się żyło w czasach wojennych. Najpierw okupacja niemiecka, później sowiecka, a w końcu chaos powojenny. Na opisywanych terenach pod koniec wojny działały bandy napadające na domy, rabujące dobytek i często mordujące mieszkańców. Mieszkańcy Dębrzyna i okolicznych wiosek znali niektórych napastników, jednakże zastraszeni przez nich nie wydali nikogo. Panowała zmowa milczenia. Napady się nasilały. Sprawcy uzbrojeni byli w pistolety i karabiny. Nosili mundury polskiego wojska, mundury sowiecki i niemieckie kurtki. Byli też dezerterzy z Armii Czerwonej.

Bandy ukraińskie silnie uzbrojone atakowały miejscowości położone nad Sanem. Liczne też były napady na posterunki milicji. W całym powiecie przeworskim panował chaos i bałagan.

W lesie Dębrzyńskim i okolicy znajdowano trupy ograbionych i pomordowanych ludzi. Autor przytacza notatki i raporty z Komendy Powiatowej MO w Przeworsku opisującej rozmiar rabunków i grabieży i w większości bezkarność bandytów. Niewielu udało się złapać. Było wiele niewiadomych. Żaden z podejrzanych nigdy nie został osadzony, choć jeden z nich dwukrotnie przyznał się do winy i podał nazwiska wspólników.

Do UB i posterunków milicji docierało wiele donosów wskazujących winnych. W większości nieznana była tożsamość informatorów, lecz ciągle dostarczano nowych szczegółów. W roku 1954 bezpieka wiedziała w jaki sposób rabowano i mordowano w Dębrzynie. Po dochodzeniu okazywało się, że sprawcy w większości należeli do AK i byli awanturnikami. Mordercami byli miejscowi. Nigdy nie zostali pociągnięci do odpowiedzialności za popełnione czyny. Mieszkańcy podejrzewali kto mógł dokonywać morderstw, lecz nikogo nie złapano za rękę. Kryli sprawców, bo sami byli zastraszani. Panowała zmowa milczenia, choć wielokrotnie usiłowano nagłaśniać temat, efektów nie było.

Dochodzenie z braku konkretnych dowodów zawieszano i wznawiano po czasie. W roku 2004 uczczono to miejsce stawiając pomnik i odprawiono mszę. Intencja była jedna „ za ofiary i sprawców”. Celem było „ podtrzymanie pamięci o wydarzeniach i przypomnienie, że odrzucenie Boga i kościoła prowadzi do zła” (str197) Od tej pory nabożeństwa były odprawiane regularnie w pierwszą niedzielę września.