Bambusowa klepsydra recenzja

Sięgnąłem po audiobook Górnickiego, bo bardzo interesuje mnie historia komunistycznego reżimu Czerwonych Khmerów, który rządził Kampuczą niecałe cztery lata, od kwietnia 1975 r. do stycznia 1979 r. To był zdecydowanie najkrwawszy reżim w dziejach, w czasie swego panowania Czerwoni Khmerzy zgładzili co najmniej 20% ludności kraju. Zaś Górnicki, wraz z innymi dziennikarzami z krajów komunistycznych, wjechał do Kampuczy w lutym 1979 r., tuż po zajęciu kraju przez Wietnamczyków. Dostajemy więc relację z pierwszej ręki.

Największe wrażenie robią opisy reporterskie. Zapada w pamięć opis wjazdu do stolicy kraju, Pnom Penh, miasta o wspaniałej architekturze i bujnej zieleni, ale kompletnie pustego, nigdzie żadnych ludzi, za to miasto opanowały szczury, węże i cykady. Przed rządami Czerwonych Khmerów Phnom Penh liczyło ponad 2 miliony ludzi, po opanowaniu miasta wszyscy mieszkańcy zostali natychmiast wysiedleni (bo według ichniej ideologii miasta są źródłem zła), skierowano ich do wiejskich komun, nie pozwolono im wziąć żadnych rzeczy osobistych. Porażają sceny z pustego miasta niby z filmu postapo: opustoszałe mieszkanie, które wygląda na opuszczone przed chwilą: nakryty do posiłku stół, szafy pełne ubrań. Zniszczone, zdewastowane szpitale, zakłady przemysłowe, urządzenia elektryczne: Czerwoni Khmerzy byli wielkimi wrogami elektryczności. Stosy butów na ulicach, bo mieszkańcom przed ewakuacją nakazano zdjąć buty i zniszczyć dokumenty osobiste. Ruiny Banku Narodowego, bo Czerwoni Khmerzy zlikwidowali pieniądze: „W promieniu kilometra od ruin Banku Narodowego ulice są dosłownie zasłane banknotami. Wiatr porozwłóczył je po rynsztokach, trawnikach i dachach, a także porozwieszał na drzewach i żywopłotach. Chwilami trudno odróżnić barwne zwitki banknotów od jaskrawych kwiatów.”

I jeszcze wizyty w wioskach gdzie mordowano ludzi, wielkie doły pełne czaszek i kości. A mordowali Czerwoni Khmerzy uderzeniami motyki w głowę: mieli surowo przykazane, aby oszczędzać amunicję. Przejmujące, zapadające w pamięć opisy więzień i tortur

Obserwacje reporterskie Górnickiego są fascynujące, niestety dużą część książki zawierają analizy społeczne, polityczne i ekonomiczne usiłujące wyjaśnić fenomen Czerwonych Khmerów z jedynie słusznego – marksistowsko-leninowskiego – punktu widzenia. Szczególnie obrzydliwe są próby tłumaczenia ich zbrodniczej polityki. Ma poza tym Górnicki wielki kłopot z Czerwonymi Khmerami, bo to byli komuniści, który swój komunizm doprowadzili do ostateczności: zniesienie pieniędzy i własności prywatnej, życie całej ludności w komunach gdzie pracowano ponad siły za miskę ryżu, absolutna równość, potworny terror, itd. Po prostu ich przywódca Pol Pot, wierny uczeń Stalina i Mao Tse Tunga zapragnął być lepszy od swoich nauczycieli. Usiłuje Górnicki wyjaśnić te potworności, różnicując komunizm na wietnamski (dobry) i chiński (zły), słaba to wymówka...

Wstawki ideolo nie dziwią, jeśli się zważy, że Górnicki, świetny dziennikarz, dosyć szybko zaprzedał się komunistom i porzucił swój zawód, w latach 80. był najbliższym współpracownikiem gen. Jaruzelskiego (pisał mu przemówienia).

Po pewnym czasie tak mnie zirytowały ideologiczne brednie autora, które musiałem wysłuchiwać na audiobooku, że zakupiłem książkę na Allegro (w bibliotekach nie jest dostępna) i przelatywałem nad fragmentami ze zmurszałą komunistyczną propagandą – na tym polega przewaga książki nad audiobookiem.

Książkę warto przeczytać dla przejmujących opisów reporterskich, reszta do zapomnienia.