Zuza albo czas oddalenia recenzja

Pomysł na książkę był taki, że Pilch znalazł w bucie narciarskim rękopis traktujący o miłości sześćdziesięciolatka do dwudziestoletniej dziwki. Wygląda to od początku dziwacznie, bo Pilch nie przytacza notatek wymyślonego faceta, ale pisze o sobie. Mamy tu stałe motywy jego prozy: dom w Wiśle, stareńka matka, luteranizm, poza tym choroba Parkinsona, na którą pisarz cierpiał pod koniec życia. Po co ów pomysł z rękopisem, dowiadujemy się na końcu.

Książka dzieli się na dwie części wymieszane ze sobą. Z jednej strony, jak już się rzekło, mamy zwierzenia starego faceta, który zakochał się w sprzedajnej panience i usiłuje to jakoś zracjonalizować, intelektualnie objaśnić. A sprawa prosta jest: gościa fascynuje młodość, piękne ciało, gładka skóra, zaś panienka leci tylko na kasę. Przy okazji Pilch pisze o swojej fascynacji kobietami, o swoich małżeństwach, głównie pierwszym, z córką działacza partyjnego.

Z drugiej strony książka przypomina kolejny tom dziennika pisarza, zwłaszcza gdy Pilch pisze o ciężkim życiu z chorobą Parkinsona: „odkąd choruję, szwankuje mi pamięć, w najlepszym razie jest nierówna. Zdarzają mi się dawne przebłyski, dominuje pustka”, o tym, że przeżycie każdego dnia to duży wyczyn, ujawnia myśli samobójcze, przytacza cytaty z Biblii. Wyraża też opinie na temat kolegów pisarzy, np. uważa Vargas Llosę za pisarza trzeciorzędnego. Tu brak mojej zgody: uważam, że to twórca wybitny. Zatem wygląda to na kontynuację dziennika pilchowego, ale jeszcze bardziej mroczną, pesymistyczną.

Wciąż znajdujemy w książce przebłyski ostrego pilchowego stylu: „Jednym z klientów Józefiny był młody szwedzki milioner. Wpadł raz, drugi i trzeci — za czwartym razem był już całkowicie ugotowany. Słynna miłość od pierwszego włożenia”. Lub coś dla moli książkowych: „Można zakochać się w kobiecie, która nie lubi książek? Można, ale po co? Kto przy zdrowych zmysłach zakochuje się w kobiecie, która nie lubi książek?”. Niemniej pod koniec rzecz cała zaczyna robić się powtarzalna i pusta, nuży.

Nie oszukujmy się, to nie jest dobra proza: mało odkrywcza, powtarzalna, raczej forma autoterapii Pilcha niż skończone dzieło literackie. Gdybym nie znał autora, gdyby to była proza powiedzmy debiutanta, pewnie moja ocena byłaby jeszcze ostrzejsza.