Pisma wszystkie. Powieści. Lalka. Tom II

Stanisławowi Wokulskiemu udało się wejść w świat warszawskiej arystokracji, a także pozyskać chłodną życzliwość Izabeli Łęckiej. Względy panny okazują się tylko chwilowe. Dobrą passę Wokulskiego przerywa pojawienie się dawnego adoratora Izabeli – Kazimierza Starskiego. Wokulski opuszcza Warszawę i jedzie do Paryża. Do powrotu do kraju skłania go dopiero list od prezesowej Zasławskiej, która prosi go o rychły przyjazd i pogodzenie się z Izabelą. Wokulski korzysta z zaproszenia prezesowej do Zasławka, w którym poznaje kolejne osoby ze świata arystokracji, a co najważniejsze ponownie zbliża się do Izabeli, która staje się mu coraz bardziej przychylna… Pierwsze krytyczne wydanie Lalki ukazuje się w ramach Pism wszystkich Bolesława Prusa. Przygotowali je Józef Bachórz i Beata Utkowska. Edycja różni się od poprzednich, opartych przede wszystkim na opracowaniach Zygmunta Szweykowskiego, zasłużonego badacza twórczości autora Lalki, rozkochanego w tej powieści, czasem jednak nadmiernie dbałego o dostosowywanie jej języka do języka dydaktyki szkolnej. Tekst obecnego wydania Lalki został przygotowany na nowo. Jego podstawą jest drugie książkowe wydanie powieści z 1897 roku – ostatnie, w którym w jakiejś mierze uczestniczył Prus. Zmiany spowodowane ingerencją cenzury w zaborze rosyjskim oraz wszelkie inne skażenia tekstu naprawione zostały w oparciu o zachowany we fragmentach autograf, pierwodruk odcinkowy w warszawskim „Kurierze Codziennym” (1887-1889) oraz pierwsze wydanie książkowe (1890). W dodatkach krytycznych do każdego tomu Lalki edytorzy uzasadniają wszystkie wprowadzone poprawki, a w rejestrze odmian odnotowują różnice między przekazami, tak, aby umożliwić rekonstrukcję dziejów kształtowania się utworu. Dużo ostrożniej niż w dotychczasowych wydaniach przeprowadzona została modernizacja tekstu. Edytorom zależało na takim uwspółcześnianiu zapisu, który by nie zatarł indywidualizmu języka Prusa, respektował jego upodobania, a jednocześnie nie sugerował, że pisarz mówił dzisiejszą polszczyzną. Dlatego do obecnego wydania Lalki powróciło sporo pełnoprawnych i poprawnych w XIX wieku form, ale i dziś powszechnie zrozumiałych, takich jak „loika”, „tualeta”, „doktór”, „paznogieć”. Wydawcy dzisiejsi zadbali więc o to, aby w przypisach objaśnić realia i język XIX wieku. W komentarzach rzeczowych podają znaczenie dawnego słownictwa, wskazują źródła cytatów, rozszyfrowują aluzje literackie, gromadzą niezbędne informacje o wspomnianych w powieści osobach, miejscach, instytucjach, zdarzeniach. W stosunku do poprzednich edycji (w serii „Biblioteki Szkolnej” czy zwłaszcza w zasobnej w przypiski „Bibliotece Narodowej”) objaśnienia te są rozmiarami skromniejsze, ale w niektórych miejscach zostały merytorycznie poprawione i uzupełnione. Tom pierwszy Lalki posiada cenne dodatki. We wstępie historycznoliterackim Józef Bachórz wskazuje najważniejsze sensy powieści i wykorzystuje, rozwija, czasem koryguje swoje przemyślenia na temat Lalki z ostatnich 30 lat. Nota edytorska do tomów I-III zawiera charakterystykę wszystkich przekazów powieści za życia Prusa oraz wyjaśnienie podjętych przez wydawców decyzji edytorskich. Bibliografia natomiast obejmuje pełny stan badań nad Lalką po 1976 roku, w istotny sposób dopełniając i aktualizując tom 17 Bibliografii literatury polskiej Nowy Korbut.