Pamięci, przemów! Autobiografia raz jeszcze

Autobiografia Vladimira Nabokova stanowi klucz do całej jego twórczości. Jedynie dzięki niej czytelnik ma szansę dostrzec w doświadczeniach bohaterów powieści i opowiadań echa wydarzeń z życia pisarza. Ma też szansę zetknąć się z jego refleksjami wyrażanymi już nie w imieniu fikcyjnych postaci, tylko we własnym, a więc mogącymi pomóc w interpretacji dzieł literackiej fikcji. Zarazem autobiografia ta nie jest czymś gatunkowo odmiennym od Nabokovowskich powieści i opowiadań. Jest to memuarystyka wyjątkowo literacka, napisana wysmakowanym, eleganckim stylem, pełna efektownych chwytów, fałszywych tropów i chytrze zastawionych na czytelnika pułapek. Znajdujemy tu także „prafabułę” wielu Nabokovowskich utworów, którą jest wygnanie z raju dzieciństwa i próby jego odzyskania. Jednym ze środków wiodących z powrotem do edenu jest literatura, literatura najwyższej miary intelektualnej i artystycznej, a przy tym ogromnie zmysłowa i niezwykle skuteczna w ewokowaniu przeszłości. Tematem jest tu między innymi czas, w który Nabokov wedle własnej deklaracji „nie wierzy”, ale który jednocześnie jest więzieniem o nieprzeniknionych dla ziemskiego wzroku murach. Pamięci, przemów! to ostateczna, najpóźniejsza wersja autobiografii, jedno z najważniejszych i najwspanialszych dzieł wielkiego pisarza.