Życie na miarę. Odzieżowe niewolnictwo recenzja

Reportaż z Bangladeszu, który jest prawdziwym zagłębiem odzieżowym, gdzie w tysiącach fabryk szyje się dla nas ciuchy. Autor pojechał do tego kraju w 2013 r., po wielkiej katastrofie budowlanej w fabryce odzieży, gdzie szyto dla zachodnich firm; zginęło wtedy ponad tysiąc osób. Na miejscu znalazł szokujące warunki pracy i życia robotnic i robotników: wielogodzinna praca za głodową płacę, zatrudnianie dzieci, brak jakiejkolwiek opieki medycznej i prawnej, koszmarne warunki BHP; prowadzi to do częstych wypadków, katastrof, pożarów. A wszystko to ma na celu jedną rzecz ‘optymalizację kosztów’ czyli jak najniższe koszty wytworzenia ciuchów, które potem kupujemy i nosimy.

Czytając opowieści Rabija miałem uczucie deja vu. Dawno temu czytałem bardzo podobne opisy koszmarnych warunków pracy w odzieżowych manufakturach Manchesteru w połowie XIX wieku: zatrudnianie dzieci, nadgodziny, głodowe płace itd. itp. Kto to napisał? Niejaki Karol Marks w II tomie Kapitału. W książce znajdujemy nawet stwierdzenia trącące Marksem: „Większość pracowników wciąż dostaje tutaj po prostu jałmużnę, drobniutką część zysku, którą wspaniałomyślnie chce podzielić się z nimi pracodawca.” Jak wiadomo Marks znał rozwiązanie tych problemów, ale potem okazało się, że lekarstwo gorsze od choroby...

Zatem opowieści Rabija nieco wtórne są i brakuje im perspektywy historycznej: opisywany przez niego niemiłosierny wyzysk już był, występuje obecnie i, niestety, będzie w przyszłości; naprawdę trudno temu zaradzić. Wstrzymywanie się od kupowania t-shirtów nie pomoże tym biednym ludziom...

Czasami pojawi się w książce głębsza refleksja, że pracownicy fabryk odzieżowych nie mają tam jeszcze najgorzej, bo: „jadają mięso raz na miesiąc, ale o ryż nie muszą żebrać jak sieroty. Nie śpią też pod gołym niebem czy pod wiatą miejskiego targowiska, jak najbiedniejsi rikszarze. W hali fabrycznej nie smaży ich podzwrotnikowe słońce ani nie owiewa monsun, jak te starsze kobiety, które kilka groszy mogą zarobić już tylko jako tragarze na pobliskiej budowie.” Niestety, tak to wygląda, i nasze zachodnie krokodyle łzy niewiele tu zmienią.

Książka pokazuje poza tym, że są różne stopnie biedy: mamy nędzę wielką i mniejszą. Okazuje się, że nasza polska nie jest jeszcze taka najgorsza...