Pasażerka recenzja

Obóz w Oświęcimiu stał się ostatnio gorącym tematem, przypomnijmy wielki sukces książki 'Tatuażysta z Auschwitz'. Bardzo szybko pojawiły się nowe pozycje z Auschwitz w tytule: położna, bibliotekarka i kto tam jeszcze. Wszystko to pisane przez ludzi, którzy obóz znają z książek, wartość poznawcza czy artystyczna tych dziełek jest słaba, dlatego warto sięgnąć do opowieści pisarki, która Auschwitz przeżyła.

Historia opowiedziana przez Zofię Posmysz jest prosta, oto 15 lat po wojnie niemieckie małżeństwo podróżuje statkiem przez ocean. Żonie, Lizie, wydaje się, że zna jedną z pasażerek: przypomina jej Martę, więźniarkę z Auschwitz, gdzie Liza była esesmanką. To powoduje powrót Lizy do trudnych wspomnień, do moralnego rozliczenia z tym, co robiła w obozie. Dostajemy też fascynujący opis gry psychologicznej między esesmanka a więźniarką. Liza chce zrobić z Marty swoją pomocnicę, więźniarkę uprzywilejowaną, Marta się przed tym broni, ale esesmanka jest w daleko lepszej pozycji: ma do swojej dyspozycji władzę, a nawet terror. Przypomina mi się eksperyment więzienny Milgrama, gdzie studentom losowo przypisano rolę strażników i więźniów i bardzo szybko zaczął się koszmar, bo wszyscy zbyt głęboko weszli w swoje role. Tutaj dwie młode kobiety, które w innych warunkach mogłyby nawet zostać przyjaciółkami, grają swoje role: jedna ma absolutną władzę nad drugą i usiłuje ją złamać. Ale ta druga nie traci godności i siły, wymaga to oczywiście zapłacenia wysokiej ceny.

Opowiada Posmysz o tym jak zachować godność i przyzwoitość w różnych rolach, które przynosi nam życie, przede wszystkim w sytuacjach ekstremalnych, w jakich znalazły się Liza i Marta. Książka nie zdobędzie popularności tytułów z Auschwitz wymienionych poprzednio, bo po pierwsze to literatura niełatwa, po drugie nie ma tam żadnego happy endu, ale mamy prawdę obozu: cierpienie, ból, śmierć i brak zadośćuczynienia.

Mamy tam jeszcze dosyć abstrakcyjne dyskusje na temat winy Niemców prowadzone przez męża Lizy, Waltera i Amerykanina Bradleya, owe rozmowy nieco się niestety dłużą, ale w sumie rzecz jest fascynująca.

Słuchałem audiobooka w świetnym wykonaniu Elżbiety Kijowskiej.