Ararat recenzja

O Louise Glück usłyszałam po raz pierwszy, gdy otrzymała Nagrodę Nobla – mam wrażenie, że nie tylko ja. Ucieszyłam się wtedy, że wyróżniono poetkę i poezję, wiedziałam też, że będę chciała je poznać. Okazało się niestety, że poza pojedynczymi utworami (do których zresztą nie dotarłam) jej wiersze nie były tłumaczone na język polski. Minął jakiś, niedługi w sumie czas – i dziś jestem po lekturze tomu Ararat (zawierającego 32 utwory), który ukazał się nakładem Wydawnictwa a5 w tłumaczeniu Krystyny Dąbrowskiej, również poetki. Co mogę na jego temat powiedzieć?

Na przykład to, że wiersze amerykańskiej poetki są swego rodzaju rozbudowanymi opowieściami. Mniej jest wierszy krótkich, o treści złowionej w kilka fraz. Przychodzi mi tu na myśl określenie poezja narracyjna. Przy czym narrator* to sama poetka**, która bardzo często staje z boku i obserwuje członków swojej rodziny oraz samą siebie, w rodzinie i poza nią. Wiersz staje się wówczas zapisem tych obserwacji i związanych z nimi przemyśleń. Zwykle nie są to refleksje pozytywne – wiele tu wyrzutów wobec samej siebie i poczucia, że nie spełniło się czyichś oczekiwań. Niekiedy te wiersze-opowieści kończą się zaskakującą puentą, taką, że unosisz ze zdziwieniem brwi. Te trafiły do mnie najbardziej – należą do nich m.in. utwory otwierające i zamykające tom (Parodos, Pierwsze wspomnienie, choć ten ostatni akurat jest krótszy).

Dominuje w tym zbiorze temat rodziny, a z niego wynikają wątki towarzyszące. Rodzina nas obciąża, obarcza. A mimo to w wierszu Brązowy krąg poetka pisze: Matka chce wiedzieć/dlaczego, skoro tak/nienawidzę rodziny,/weszłam w to i mam własną. Dotykamy tu bolesnego niezrozumienia między osobami, wydawałoby się, najbliższymi – ale też i takimi, pomiędzy którymi relacje układają się czasem wyjątkowo trudno: Nie/odpowiadam matce./Nienawidziłam/być dzieckiem,/nie móc wybierać/ludzi, których kocham.

Niesamowite wrażenie zrobił na mnie Lament – ciekawe spojrzenie zza grobu, wiersz w przewrotny sposób odnoszący się do zwyczaju, że o zmarłym mówi się albo dobrze, albo wcale. Podobnie jak autorka, ja również się z tym nie zgadzam – i nigdy nie powiem dobrego słowa o moim dziadku, który tłukł babcię, ile wlezie. W tym utworze poetka od refleksji na temat wyrażania się o zmarłych płynnie przechodzi do innej, pomyślanej już z tej drugiej strony: jeżeli jakiekolwiek życie jest udane, to życie w teraźniejszości. Gdy połączymy tę myśl ze wspomnieniami, które ją prześladują, wiemy już, jak wiele wysiłku kosztuje ją to bycie tu i teraz.

Podsumowując. Zaspokoiłam swoją ciekawość i jestem zadowolona, że w jakimś stopniu zetknęłam się z twórczością Louise Glück. Raczej nie stanie się ona moją ulubioną poetką, ale poważaną na pewno. I chętnie przeczytałabym wiersze z tomu Dziki irys wydanego dwa lata po Araracie (Ararat 1990, Dziki irys 1992) – z posłowia tłumaczki wnioskuję bowiem, że mogłyby bardziej przykuć moją uwagę.

*który przecież nie jest narratorem, tylko podmiotem lirycznym – wybaczcie, nie mogłam się powstrzymać od szkolnego wytłumaczenia;

**i po raz drugi nie mogę się powstrzymać – nie należy utożsamiać podmiotu lirycznego z autorem, chyba że są ku temu wyraźne przesłanki biograficzne (tutaj są, o czym możemy przeczytać chociażby w posłowiu tłumaczki).