Psie serce recenzja

Krótka, satyryczna opowieść Bułhakowa napisana zimą 1925 r. Rzecz dzieje się w 1924 roku w Moskwie; oglądamy miasto oczami bezpańskiego psa, który nie lubi proletariuszy, bo go ci przeganiają i bestialsko biją. Ale kundel ma szczęście, przygarnia go sławny chirurg, profesor Filip Filipowicz Preobrażeński. A potem przeszczepia mu ludzki mózg i pies staje się człowiekiem. Ale jakim człowiekiem! To prawdziwy homo sovieticus: nosi się grubiańsko, pije wódkę, pluje na podłogę, napastuje kobiety i wciąż atakuje profesora jako zgniłego burżuja.

A trzeba powiedzieć, że Preobrażeński mieszka na ośmiu pokojach, co w ówczesnej Moskwie jest nie do wyobrażenia, bo burżujom dokwaterowują lokatorów na siłę. Ale że chirurg operuje prywatnie sławnych towarzyszy, to ma mocne plecy. Piękna jest scena, jak to młodzi aktywiści komunistyczni usiłują zmusić profesora, aby oddał kilka pokojów, ten ani myśli. Pada zarzut, że profesor nienawidzi proletariatu, Filip Filipowicz odpowiada: „Owszem, nie przepadam za proletariatem.” No cóż, za takie słowa w Sowietach szło się do łagru, chyba że ktoś był sławnym chirurgiem...

Widoczna tu jest pogarda Bułhakowa dla nędzy, bylejakości, upadku obyczajów, które przyszły wraz z komunizmem, podobnie jest w 'Mistrzu i Małgorzacie'. Ale lud też ma swoje argumenty, oto pies, który stał się człowiekiem, wykrzykuje do profesora: „Jacy my tam dla pana towarzysze! Gdzie tam nam. Nie uczyliśmy się na uniwersytetach, w mieszkaniach po piętnaście pokoi z łazienką też nie mieszkaliśmy. Tylko że teraz pora by z tym skończyć. W teraźniejszym czasie każdy ma swoje prawo…”

Ciekawa jest historia powstania i recepcji tej powieści. Jak już wspomniałem, napisał ją Bułhakow zimą 1925 r., ale nie została opublikowana za jego życia. Więcej, w czasie rewizji w maju 1926 r. sowiecka policja polityczna zarekwirowała rękopis powieści, władze uznały ją za antyradziecką i została zabroniona. Ukazała się w ojczyźnie autora dopiero pod koniec lat 80.

Ciekawym czy Gieorgij Władimow piszą świetnego 'Wiernego Rusłana' w którym rzeczywistość łagrowa opisana jest z punktu widzenia psa wartowniczego, znał powieść Bułhakowa. To całkiem możliwe, bo w latach 60. 'Psie serce' krążyło w ZSRR w drugim obiegu.

Słuchałem audiobooka w bardzo dobrej interpretacji nieodżałowanego Zbigniewa Zapasiewicza.