Los utracony recenzja

Książka Kertesza wyróżnia się zdecydowanie na tle niedawnego wysypu pozycji o Auschwitz, po pierwsze oparta jest na przeżyciach autora, po drugie opisuje okropieństwa obozowe z niezwykłej perspektywy.

Opisuje Kertesz losy kilkunastoletniego żydowskiego chłopca z Budapesztu wywiezionego pod koniec wojny do obozu koncentracyjnego. Można ją traktować jako wspomnienia, bo przecież sam autor jako kilkunastoletni chłopak był więźniem Auschwitz i Buchenwaldu.

Akcja toczy się powoli, najpierw mamy normalne w miarę, życie w Budapeszcie, a potem wywózkę do Auschwitz, gdzie narrator twierdzi, że ma 16 lat więc kwalifikują jako zdolnego do pracy i unika natychmiastowego zagazowania, bo w rzeczywistości miał 15 lat. Z Auschwitz zostaje przetransportowany do Buchenwaldu, gdzie ciężko pracuje. Holocaust jest gdzieś w tle, słyszy głuche opowieści o zagazowywaniu ludzi w Auschwitz, a w Buchenwaldzie niektórzy znajomi znikają albo robią się z nich łachmany ludzkie, wreszcie on sam staje się takim łachmanem, muzułmaninem, dochodiagą, któremu już na niczym nie zależy, a który ma jedno uczucie: złość, gdy mu ktoś nadepnie na odcisk, wstrząsająca to wtedy lektura, na szczęście ratuje go pobyt w szpitalu.

Wybitny chwyt artystyczny Kertesza polega na tym, że opisuje te straszne doświadczenia z pozycji kilkunastoletniego chłopaka, który nie wartościuje, bierze doznawane okropieństwa takimi, jakie są, z pewnym zdziwieniem, ale też z otwartością. Nikogo nie obwinia za swoje cierpienia, wręcz czuje wdzięczność do ludzi, którzy mu pomogli. Cieszy się rzadkimi chwilami radości za drutami. Zaś po wyzwoleniu trudno mu wrócić do normalnego życia, na swój sposób tęskni za obozem.

Nasuwa się porównanie z innymi wspomnieniami kilkunastoletnich chłopaków z czasów gułagu: `Biez wodki' czy `Droga lodowa', ale tamte pisane były z pozycji dojrzałych ludzi. Tu autor wcielił się w siebie samego z opisywanego okresu, co czyni obozową opowieść jeszcze bardziej wstrząsającą.

Kolejne ważne świadectwo czasów pogardy i zbrodni totalitaryzmów XX wieku.

Słuchałem audiobooka w bardzo dobrym wykonaniu Jacka Kissa.