Ja, Klaudiusz recenzja

Ta książka, napisana przez Gravesa w latach 30., jest już klasyką powieści historycznej. Mamy tu subiektywny opis fragmentu historii Starożytnego Rzymu, opowiedziany przez tytułowego Klaudiusza, członka rodziny cesarskiej, który był w niej wyrzutkiem: kulejący, jąkający się, ułomny fizycznie, był wyśmiewany, odrzucany, separowany od rodziny i nienawidzony przez babkę Liwię, prawdziwą głowę rodu. Z drugiej strony był to chłopiec inteligentny, zakochany w historii, ale też głęboko przeżywający odrzucenie. I taki to człowiek opisuje dzieje rodziny cesarskiej z wielką przenikliwością i ironią.

Paradoksalnie, marginalizacja i lekceważenie okazują się zbawienne, Klaudiusz nie ginie w potwornych czystkach organizowanych przez Tyberiusza, który paranoicznie obawiał się spisków i zamachu stanu, więc mordował kogokolwiek, kto mu zagrażał. Wspaniały opis rządów Tyberiusza przypomina mi to, co wyprawiał Stalin, mordujący bez pardonu swoich kolegów bolszewików, których uważał za zagrożenie.

A potem historia staje się wręcz bajkowa: Klaudiuszowi cudem udaje się uniknąć śmierci w czasie rządów szalonego Kaliguli, następcy Tyberiusza. Oto przez przypadek nie zabijają go spiskowcy, którzy zgładzili cesarza i zostaje naznaczony nowym cesarzem przez wojsko. Niby bajka, a przecież to wszystko wydarzyło się naprawdę! Czasami rzeczywistość jest ciekawsza od baśni...

To w istocie wielka powieść polityczna, o tym jak się zdobywa i umacnia władzę i eliminuje prawdziwych lub potencjalnych przeciwników, brudne to i krwawe zajęcie. Na przykład wspaniały jest opis kariery i upadku zausznika cesarza Tyberiusza – Sejana, prawdziwy majstersztyk intrygi politycznej. W ogóle dużo tam zdrad, morderstw, otruć, wiarołomstwa, aranżowanych małżeństw, wymuszonych rozwodów, dosyć to odstręczające. Ale po lekturze Gravesa widzę, że my w XX-XXI wieku nic nowego nie odkryliśmy w robieniu polityki, starożytni Rzymianie dają nam świetną lekcję, można się tylko od nich uczyć, kto chce...

Może razić jednostronne przedstawienie niektórych postaci, na przykład Liwia sportretowana jest jako kobieta-potwór, trująca wszystkich, którzy jej zagrażali, nie wiadomo czy tak było; np. Krawczuk w doskonałym 'Poczcie cesarzy rzymskich' wyraża się o Liwii bardzo ciepło. Niemniej ta jednostronność nie umniejsza wartości dzieła Gravesa jako doskonałej powieści historycznej i politycznej.

Dawno temu oglądałem wspaniały serial oparty na książce, chciałoby się i teraz go obejrzeć...

Słuchałem audiobooka we wspaniałej interpretacji Ryszarda Nadrowskiego.