Gąsienica recenzja

Ranpo Edo­ga­wa to autor okresu Meiji, którego chciałabym — tak jak Ōgai — nazwać podręcznikowym literatem swoich czasów (jako że wyraźnie odbijają się one w jego prozie), ale ówcześni mogliby na to stwierdzenie się skrzywić. A to dlatego, że jak ten drugi należał do twórców sztuki tzw. czystej, tak pierwszy był głosem masowej. Lubianej przez tłumy, pogardzanej przez środowisko akademickie. To stawia między nimi grubą linię, którą wyznaczają style oraz brzydota i piękno świata. Tak powiedziałby każdy, kto choć trochę wie o czasach, w których mężczyźni żyli, i jest fanem podziałów w literaturze. Ja natomiast bardziej skupiam się na tym, że u obu dostrzegam odbicie przemian w państwie, inspiracje sztuką zachodu, brak stabilności czy nudę, jaka popycha do zbrodni czy obsesji. Ranpo zaczął tworzyć w państwie pogardzającym sztuką dla zwykłych obywateli, a kończył w wszechobecnym kulcie naturalizmu. Stał się jednym z popularniejszych pisarzy swoich czasów, choć jednocześnie na miano „podręcznikowego“ nie zapracował i może właśnie w tym tkwi jego moc, i może dlatego uważam go za autora bardziej godnego uwagi niż Ōgai.

W sztuce Ranpo Edo­ga­wa widać mocne inspiracje Poe (od którego zresztą wziął pseudonim), Wellsem, Doylem czy Dostojewskim. Widać umiłowanie kryminałów i smykałkę do subtelnej grozy. Opowiadania przedstawione w zbiorze „Gąsienica“ to przykład tekstów, gdzie człowiek popychany jest przez swoje przywary do zbrodni, a kara nie zawsze czeka go od wymiaru prawa, bo wyrzuty sumienia okazują się znacznie gorsze. Są to historie krótkie, ale zgrabne i wypełnione pogłębioną psychologią bohaterów. Czasami aż przesadnie przypominają teksty zachodnich twórców, których Ranpo szanował, ale biorąc poprawkę na czasy, w jakich żył (a w których prawa autorskie stanowiły luźne pojęcie) jestem skłonna mu wybaczyć i docenić to, że stworzył historie dobre. Że skupił się na ludziach, jakich każdy mógł spotkać na ulicy. I że językowo wypadło to lepiej niż zadowalająco.

Okresu Meiji fanką nie zostanę, ale prozę Ranpo Edo­ga­wa będę wspominała z sympatią.


przekł. Dariusz Latoś