Gottland recenzja

Czechy – kraj Kafki, Hrabala, Haška, Vondráčkovej, Gotta, Havla. Kraj nazwany przez Goebbelsa „sezonowym państwem”. Kraj wojaka Szwejka, postaci, której postępowanie może być lustrem zachowania całego narodu:
„Szwejk – filozof przebiegłej uległości.
Jednocześnie – wzorzec przystosowania”*.

Autor w świetny sposób pokazuje pokrętną nieraz logikę Czechów, ich sposób na życie. Bardzo dobrze napisany jest pierwszy reportaż dotyczący rodziny Batów. Tomáš Bata – wizjoner, sprawny przedsiębiorca, można by rzec – człowiek renesansu. Jan Antonīn – zgłoszony do Pokojowej Nagrody Nobla, wpadł na pomysł przeniesienia Czechosłowacji do Brazylii!

Rozczaruje się jednak ten, kto w „Gottlandzie” będzie szukał tylko śmiesznych anegdot. Mariusz Szczygieł pokazuje zmagania tego narodu z komunizmem, a to nie są nigdy przyjemne tematy. Bo nie każdy, niczym poczciwy wojak Szwejk, potrafił sobie gładko poradzić w tych niezrozumiałych czasach.

Autor szuka informacji, słucha, zapisuje. Świetny jest reportaż o pisarzu Eduardzie Kirchbergerze, później Karelu Fabiánie, który początkowo wydaje się być osobą bez kręgosłupa moralnego, jednak jak wiadomo świat nie jest czarno-biały i nie ma ludzi kryształowych.

Ostatni reportaż tomu – pisany z dwóch płaszczyzn czasowych, które na końcu zbiegają się w jedną - czyta się z dreszczykiem emocji, do czego Autor zmierza. Jego zakończenie zaś to bardzo pesymistyczny obraz współczesnego świata bez wartości, w którym poświęcenie człowieka się nie liczy.

Równie ciekawe, co tekst główny, jest postscriptum do kolejnych wydań (bo trzeba tu zaznaczyć, że mój egzemplarz „Gottlandu” z 2016 roku to już III wydanie!). Czytelnik może się tu dowiedzieć o dalszych losach niektórych bohaterów książki, o jej odbiorze w różnych krajach, o swoistym „credo” Szczygła. Wyłania się tu obraz Autora-intelektualisty (ale nie zarozumialca), człowieka ciekawego ludzi i tego, co mają do powiedzenia. I najważniejsze – pisarza, który nie narzuca poglądów czy spojrzenia na rzeczywistość, który ceni sobie to, że czytelnik myśli. I za to Pana Szczygła szanuję.

* M. Szczygieł, Gottland, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2016, s. 156.