Na Zachodzie bez zmian recenzja

I Wojna światowa nie istnieje w polskiej świadomości na tych samych zasadach co w Europie Zachodniej. Dla nas i dla innych środkowoeuropejskich narodów ten konflikt był krwawą drogą do niepodległości, straszną ale ostatecznie nagrodzą wolnością, podczas gdy dla reszty kontynentu "Wojna kuzynów" to wielka bezsensowna rzeźnia, wywołana przez obrażających się wzajemnie degeneratów w koronach, która zmiotła całe pokolenie młodych ludzi ginących w straszliwy sposób w imię nic nie znaczących ideałów i o tym właśnie, na podstawie własnych frontowych wspomnień opowiada Remarque w "Na zachodzie bez zmian".

Narratorem powieści jest dwudziestoletni Paul. Wrażliwy, inteligentny licealista, który za namową agitującego nauczyciela, wraz z całą swoją klasą, zaciąga się do wojska pod wywieraną na nich olbrzymią presją społeczną na wojnę poszli wszyscy, wróciło z niej niewielu. Paula poznajemy już jako doświadczonego wojaka, bliżej końca wojny i jego oczyma oglądamy front i wszystkie okropności pola bitwy oraz armijne absurdy. Razem z nim rozmyślamy o bezsensowności wojny i nieuchronnej śmierci, która może nadejść w każdym momencie i z każdej strony. Zaglądamy do lazaretu, miejsca chyba najbardziej przerażającego, gdzie oglądamy obcięte kończyny, urwane szczęki i słyszymy rzężenie wypalonych gazem płuc. Remarque pisze prostym, obrazowym językiem i zazwyczaj nie sili się na upiększanie rzeczywistości, dając poruszające świadectwo losu szeregowca podczas pierwszej wojny światowej. 

Oprócz opisu krwawego konfliktu Remarque dokonuje też analizy powojennego społeczeństwa, charakterystyki swoich rówieśników skrzywionych przez wojnę, którzy u progu dorosłości nie potrafią nic poza zabijaniem, rzeszy weteranów z okopową traumą niepotrafiących się odnaleźć w pokojowej rzeczywistości jaka nastała po niemieckiej przegranej, w świecie urządzonym na nowo przez zwycięzców jakby stworzonych dla nazizmu. 

Na zachodzie bez zmian jest również powieścią o więzi i braterstwie broni, jakie powstały miedzy młodymi żołnierzami, czasami tak skrajnie różniącymi się od siebie pochodzeniem czy wykształceniem, połączonych wspólnym czasem spędzonym w piekle, opisanych wzruszająco bez patosu i zadęcia (jak w jednym z pierwszych rozdziałów o butach po zmarłym koledze).

Na zachodzie bez zmian nie bez powodu została klasykiem. Powieść jest świetna, prawdziwa i niestety wiecznie aktualna. Chociaż lektura, ze względu na naturalizm i dosłowność opisu wojny, nie jest lekka i przyjemna, powinien przeczytać ją każdy i przez moment zastanowić się czy naprawdę są na tym świecie sprawy, za które bezwarunkowo warto oddać życie.