Ojcowie i dzieci recenzja

Wielokrotnie przymierzałem się do wysłuchania książki Turgieniewa w interpretacji Janusza Zadury, ale coś mi zawsze nie pasowało. Sięgnąłem wreszcie po audiobooka czytanego przez nieodżałowanego Andrzeja Szczepkowskiego i to jest to! Mimo złej jakości nagrania słuchało mi się znakomicie. Stara gwardia naprawdę umiała czytać książki.

Opowieść Turgieniewa to przykład XIX-wiecznego realizmu w najlepszym wydaniu, akcja toczy się spokojnie, wszystko jest na swoim miejscu, słucha się tego z przyjemnością. Dla mnie powieść XIX-wieczna to szczyt rozwoju tego gatunku literackiego.

Rzecz cała zaczyna się tak, że do Nikołaja Kirsanowa, wdowca, właściciela folwarku gdzieś w Rosji, przyjeżdża z Petersburga po ukończeniu studiów syn – Arkadiusz; przyjeżdża z przyjacielem Eugeniuszem Bazarowem, studentem medycyny. A potem trochę się w książce dzieje, mamy przede wszystkim konflikt pokoleń: młodzi kontra starzy, kwitnie życie towarzyskie, mamy romanse, a nawet pojedynek.

Najważniejszy w książce jest dla mnie portret Bazarowa, który sam siebie nazywa nihilistą. To człowiek, który czasami przeraża. Kluczowy jest następujący cytat, w którym Bazarow objaśnia swój stosunek do rodzaju ludzkiego: „poznawanie poszczególnych jednostek niewarte jest zachodu. Wszyscy ludzie są do siebie podobni, zarówno ciałem jak i duszą; każdy z nas ma mózg, śledzionę, serce i płuca zbudowane jednakowo; tak zwane cechy charakteru są również takie same u wszystkich: niewielkie odchylenia nic nie znaczą. Wystarczy znać jeden egzemplarz człowieka, by móc wydawać sądy o wszystkich innych. Ludzie są jak drzewa w lesie; botanik nie będzie się zajmował każdą brzozą z osobna.” Takie poglądy budzą dreszcze... Przypominają się słowa Stalina, który nazwał ludzi radzieckich 'śrubkami utrzymującymi w ruchu mechanizm państwowy (Heller 'Maszyna i śrubki').

Jest Bazarow ze swoim nihilizmem, odrzuceniem miłości i instrumentalnym traktowaniem ludzi prekursorem rewolucjonistów rosyjskich: Nieczajewa, Lenina i wielu innych. Ci ludzie bez skrupułów zniszczyli starą Rosję, bez mrugnięcia oka zabijali dla dobra sprawy setki czy tysiące ludzi. Trafnie wyczuwa Bazarowa jedna z bohaterek książki, Katia, twierdząc, że to drapieżnik, pozostali zaś ludzie są oswojeni.

Zakończenie książki nie bardzo mi się podoba, jest zbyt melodramatyczne, jakby poniżej poziomu poprzednich rozdziałów. Niemniej portret Bazarowa jest pyszny.