Faraon recenzja

Książka Prusa długo na mnie czekała, ale wreszcie ją wysłuchałem w świetnej interpretacji nieodżałowanego Mariusza Dmochowskiego. Rzecz się dzieje w starożytnym Egipcie, ale egzotyczna sceneria jest tylko mało ważnym (ale pięknie przedstawionym) tłem, tak naprawdę to wielka powieść o polityce.

Mamy w książce dwóch protagonistów, z jednej strony młody następca tronu, później faraon Ramzes XIII, z drugiej kasta kapłańska, uosabiana przez wszechmocnego arcykapłana Herhora. Z tym że Prus od razu ułatwia sobie i nam i sobie zadanie opisując odpowiednio bohaterów dramatu. Następca tronu jest młody, zapalczywy, emocjonalny, lubi piękne kobiety. Herhor zaś to zimny, wyrachowany gracz, zna mechanizmy polityki na wylot. Nietrudno się domyśleć kto z tego starcia wyjdzie zwycięsko. Niemniej w książce najważniejsze jest pokazanie, jak się robi politykę.

Pięknie przedstawia Prus niedoświadczenie młodego władcy. Charakterystyczna jest historia inspekcji prowincji przez Ramzesa, który chce się dowiedzieć, dlaczego wpływy z podatków znacznie spadły. Lokalni kacykowie kradnący na potęgę otwarcie okłamują młokosa. A gdy ten zaczyna zadawać niewygodne pytania, to podsuwa mu się piękną kobietę i ta łapówka załatwia sprawę. Krew nie woda...

Poza tym młody faraon poraża swoją niedojrzałością i impulsywnością, dwa główne stronnictwa polityczne w ówczesnym Egipcie, Kapłani i Fenicjanie, grają nim jak pionkiem. Przy okazji podkreśla Prus fundamentalną rolę informacji (trzeba mieć dobrą siatkę szpiegowską), propagandy (mistrzostwo kapłanów w rozsiewaniu plotek), oraz wiedzy naukowej (zaćmienie słońca!) w robieniu polityki.

Oczywiście sympatia Prusa (i nasza) jest po stronie Ramzesa XIII, którego przedstawia trochę jak socjalistę: to wróg kapłanów, który chce „usunąć krzywdy, jakich doznawały, i nadużycia, jakim ulegały klasy pracujące.” (cytat jak z XIX wieku!). Niemniej Prus to zbyt wytrawny pisarz, żeby nie oddać głosu drugiej stronie. Trudno nie zgodzić się z opinią Herhora o Ramzesie: „nic nie wie, niczego nie umie! (…) Ledwie trochę zawadził o wyższą szkołę, z której czym prędzej uciekł. Toteż dziś w sprawach rządu jest jak ślepy” I dalej: „Ramzes rządzi!... On tylko robi zamęt.”

Czyta się to wciąż znakomicie, akcję ubarwiają świetne opisy wspaniałości Starożytnego Egiptu. Mam nieodparte wrażenie, że gdyby Prus urodził się Francuzem lub Anglikiem miałby obecnie sławę porównywalną z Dumasem czy Dickensem, a tak tylko my się nim zachwycamy. Dobre i to...