Pan Tadeusz recenzja

Wróciłem do arcypoematu Mickiewicza po raz kolejny, tym razem czytanego przez profesora Jerzego Bralczyka. Dosyć ciekawa to interpretacja, bo Bralczyk przecież nie jest zawodowym aktorem, trochę świszczy, czasami zbyt przyspiesza, ale w każdym wersie czuje się jego miłość do Mickiewicza i wielkie zaangażowanie.

Mówi we wstępie Bralczyk, że „Poezję winno się czytać głośno.” Święta prawda, w szczególności dla tego dzieła, bo bez mała 200 latach od czasu napisania język Mickiewicza jest wciąż świeży, plastyczny, żywy, a archaizmy dodają mu tylko wielkiego uroku. Zwłaszcza opisy przyrody są wspaniałe, wręcz zmysłowe. Słuchałem więc 'Pana Tadeusza' z wielką przyjemnością.

Z drugiej strony trudno się nie zgodzić z Norwidem, gdy pisze: „to jest poemat narodowy, w którym jedyna figura serio jest ŻYD... Zresztą: awanturniki, safanduły, facecjoniści, gawędziarze i kobiet narodowych dwie: jedna - Telimena: metresa-moskiewska, druga - Zosia: pensjonarka” i dalej „poemat ów arcynarodowy, w którym jedzą, piją, grzyby zbierają i czekają, aż Francuzi przyjdą zrobić im Ojczyznę”. Dodajmy, że psychologia i głębia postaci słabiutkie, jedyna osoba z interesującym życiem wewnętrznym to Telimena. A brać szlachecka to już w ogóle: piją, szukają burdy, a rozumu za grosz, normalne prymitywy, niby obecni kibole... Poza tym sporo tam z bajki, oto Jacek Soplica narobiwszy sobie kłopotów ucieka ze stron rodzinnych, wraca w przebraniu po kilkunastu latach i nikt go nie rozpoznaje łącznie z rodzonym bratem, wolne żarty...

Mamy tu silny pierwiastek idealizacji, pokazywania wszystkiego w nierealnym świetle idyllicznym, podobne wrażenie miałem czytając wspomnienia o Kresach, gdy pisze się o nich jak o raju utraconym. Dlatego w sumie jest to dzieło gorzkie, nad wszystkim unosi się smutek tęsknoty i utraty...

Ale powtarzam, najważniejszy jest język, którym się można rozkoszować, po prostu urzekający i świeży, mimo że rzecz cała została napisana z górą dwieście lat temu. Jeśli pojawiają się archaizmy, to są one cudownie staroświeckie. Weźmy dialog Sędzi z Telimeną (przeczytajcie na głos!):
„Rzekł Sędzia wzrok podnosząc. – Jeśli Tadeuszka
Podoba?» – «Czy podoba? to na wierzbie gruszka!
Podoba, nie podoba: a to mi rzecz ważna!
Ale też nie jest z lada wsi, lada szlachcianka,
Idzie z jaśnie wielmożnych, jest wojewodzianka”

No cudo! Czytajmy/słuchajmy Mickiewicza, to ostatni co tak Poloneza wodzi!