Autor: @Orestea ·4 minuty

2020-05-07

1 komentarz

8 Polubień

„[…] przyszłość tworzyć może każdy, kto chce, ale do tworzenia przeszłości trzeba wielkiej czarodziejskiej mocy albo sprytnego umysłu”. [s. 167].

„Baśń o wężowym sercu..." to książka wymagająca, ale doskonała

Pięknie napisana. Jest w niej melodia języka, takiego jakim opowiadało się historie w długie noce. To nie jest fraza, którą się pisze, choć i zapisana wybrzmiewa w pełni. Ale weźcie i przeczytajcie przynajmniej fragmenty na głos. Jest u Raka potężne dziedzictwo kultury oralnej, ulotnej, zmiennej i niezwykle kontekstowej.

Jest w „Baśń o wężowym sercu” rozbuchana wyobraźnia, nieskrępowana, zdolna do pokazania największego okrucieństwa, ale tak, że nie czujemy potrzeby odwracania spojrzenia, tylko pochylenia się nad wydarzeniem i zastanowienia się nad nim i dolą jego uczestników. Konwencja baśni, a w zasadzie to realizmu magicznego, odbiera bowiem wydarzeniom trochę pornograficznej dosłowności i dokumentaryzmu, i nakłada na nie filtr.

Patrzymy zatem na Jakóba, a trochę i na siebie, i widokowi temu, rozmytemu i pokrytemu warstewką magii i poezji, możemy stawić czoła.

No i przyroda! Pamiętacie jeszcze ze szkoły te wszystkie „Przyroda w Nad Niemnem”? „Puszcza w Panu Tadeuszu?” „Rola natury w Chłopach Rejmonta”? No właśnie. U Radka Raka jest lepiej. Nie tylko więcej (ktoś niedawno uświadomił mi, że więcej = prawie zawsze równa się lepiej, testuję na Was to oburzające oświadczenie😇), ale i lepiej. Narracja w „Baśni o wężowym sercu” oddycha z przyrodą. Natura jest wszędzie, dosłownie - wdziera się wszędzie!

Nie tylko do szlacheckiego dworku.

„Roślinność tętniła nie tylko na zewnątrz dworu. Pnącza wdarły się do salonu i gabinetu jaśniepana, a w przedpokoju płożyły się ogromne dynie. W sypialni całe łoże porosło makami, choć pora na maki dawno już przecież minęła. Starego zaś pana, Stanisława, który od kilku lat cierpiał na paralusz i jeździł w fotelu z kółkami, całkowicie oplótł pachnący powój, tak że wystawały spod niego tylko gładkie jak marmur dłonie”. [s. 59].

Widzicie jak pięknie Rak stawia sprawy na głowie? Nie dość, że natura wdziera się do królestwa cywilizacji i przejmuje nad nim władzę, to jeszcze sprawia, że człowiek - pan stworzenia - wygląda jak rzecz, przedmiot, jak marmurowa rzeźba. Wszystko staje na głowie.

Ale natura wg Raka nie zapisała się do new age i nie stała się bujną acz łagodną matką, co to to nie.

„Przyroda to jednak kurwa jest. Nie pojmuję, jak można było napisać w świętych księgach, że Bóg stworzył świat i wiedział, że to było dobre. Chuj tam dobre. Każdy każdego żre i nic nie ma, tylko strach, choroba i zdychanie”. [s. 192]

Pięknie i ładnie, powiecie, ale o czym jest ta „Baśń o wężowym sercu...”?

No jak to, o Jakubie Szeli! Chłopaku, który „nie ma serca, więc nie jest sobą. A nie będąc sobą, może być kimkolwiek” [parafraza cytatu s.143] i który sprowadzi sporo zamieszania i nieszczęścia na wszystkich, łącznie z samym sobą.

Poznajemy go, kiedy jest młodzieńcem i pracuje u Żyda-karczmarza. Nurkujemy, prowadzeni przez Radka Raka, głęboko w świat XIX „Galilei” i poznajemy historię Kóby. Towarzyszymy dorastaniu i rozwojowi tej kontrowersyjnej postaci. Jesteśmy z nim od pierwszych zadurzeń po rzeź. Co łączy jedno z drugim? Jaki szereg krzywd, odczutych i wyrządzonych, prowadzi do takiego końca? Jaką drogę wewnętrzną przebywa Jakób, by z chłopca sprowadzającego bezpiecznie lunatyczkę z dachu, stać się kimś, kto budzi tak wielkie przerażenie? Jak głęboko trzeba zejść do krainy Króla Węży, żeby… nie, o tej podróży wewnętrznej nie opowiem. Przeczytajcie, bo warto. I pamiętajcie, że:

„Jeśli przyjrzeć się czasowi, widać wyraźnie, że to, co ważne, zawsze zaczyna się od spraw błahych. Od byle czego zaczynają się miłości, te przynoszące szczęście i te przynoszące ból, i te, które przynoszą jedno i drugie. Od byle czego wybuchają wojny, w których giną wielkie rzesze ludzi, a ci, co przeżyli, pustynnieją gdzieś głęboko w środku i od tego spustynnienia trudno ich czasem nazywać ludźmi”. [s. 31]

„Baśń…” pokazuje napięcia między chłopami a panami i korzysta z całego arsenału środków stylistycznych. Nie będę doktoryzować się z tego tematu, ale prześledźcie go. Zobaczcie, że kiedy narrator (który jest niezwykłym kameleonem i pięknie kryje się za zasłonami ze słów!) pisze o szlachcie, zwłaszcza w początkowych fragmentach powieści, zawsze pisze „pan wyszli, przyszli, przyjechali”. Chłop zaś „wyszedł, przyszedł, przyjechał”. Panowie są inni nie tylko gramatycznie i kulturowo, ale i biologicznie: „część bycia panem, to zjadanie innych” i „”Móc zjadać inne stworzenia, to mieć nad nimi władzę” [s. 234]

Ach, te zaprzeczenia!

Historia i baśń splatają się w powieści Radka Raka, jak pasma w warkoczu dziewczyny, raz jedno, raz drugie wychodzi na plan pierwszy. W „Baśni…” uwiodło mnie szczególnie jedno: właściwie każda opisana historia jest od razu zaprzeczona! Kończy się opowieść i rozdział jej poświęcony i bah! Następny zaczyna się od „ale może to wcale tak nie było”. Stoisz czytelniku na ruchomych piaskach i twoją decyzją jest, w co uwierzysz i jak słowa narratora zinterpretujesz.

Zakończę zachętą do czytania.

„Nie oglądaj się. […] Oczy masz z przodu, a nie na dupie, żebyś patrzał przed siebie, a nie na to, co minęło”. [s. 234]

Radka Raka „Baśń o wężowym sercu, albo wtóre słowo o Jakóbie Szeli” jest takim właśnie zapatrzeniem się w to, co minęło. Zapatrzeniem, które pozwala lepiej zobaczyć, co jest tu, teraz, w nas.

www.veryurbanfantasy.pl

Moja ocena:

Data przeczytania: 2020-05-06

× 8 Polub, jeżeli recenzja Ci się spodobała!

Gdzie kupić

Księgarnie internetowe

Sprawdzam dostępność...

Ogłoszenia

Dodaj ogłoszenie

2 wydania

Baśń o wężowym sercu

Radek Rak

8.0/10

Seria: Kontrapunkty

Baśń jest próbą stworzenia na nowo mitologii Galicji. Nie jest powieścią historyczną, i choć napisana z dużym szacunkiem dla ówczesnych realiów społecznych, obyczajowych i politycznych, to zawieszona ...

Komentarze

@Almaranth · prawie 5 lat temu

Dobra, namówiłaś mnie :)

2 wydania

Baśń o wężowym sercu

Radek Rak

8.0/10

Seria: Kontrapunkty

Gdzie kupić

Księgarnie internetowe

Sprawdzam dostępność...

Ogłoszenia

Dodaj ogłoszenie

Zobacz inne recenzje

Brzydko, brudno, prostolinijnie, a przy tym poetycko i onirycznie

„Taki jest bowiem los chamów wszystkich czasów: spuścić łeb i nie dyskutować ani z panami, ani z bogami, ani z żadnymi mocami tego świata, i przyjąć w milczeniu wszystkie kije bo inaczej się nie da”[...

@asiaczytasia

Świetna, ale nie o Kóbie

Rak potrafi pisać. To jest świetna książka. Baśń albo zbiór bajań dla dorosłych napisanych z takim polotem i wyobraźnią, że aż dech zapiera. Natomiast ma jeden poważny minus, a jest nim Jakób Szela, ...

@Meszuge

Pozostałe recenzje @Orestea

„Nieocalony. Tadeusz Borowski” Marty Byczkowskiej-Nowak, czyli zrozumieć niezrozumiałe

„Rozpadowi ciała nie towarzyszy tu wzrost ducha, u Borowskiego historia nie usensowni się w ten sposób. Polski mesjanizm rozpada się rozbity na kawałki. Romantycy prz...

Recenzja książki Nieocalony

Leo Murray, „Psychologia wojny”, czyli wszystko o moich kumplach.

Zanim przeczytałam „Psychologię wojny” Leo Murray, za najlepszą książkę o psychologii wojny i zabijania uważałam „On killing” płk. Dave’a Grossmana. Po przeczytaniu ksią...

Recenzja książki Psychologia wojny