Klęska rozumu recenzja

Niedawno zmarły profesor Uniwersytetu Warszawskiego i działacz opozycji demokratycznej napisał bardzo ciekawą książkę o tym, w jaki sposób na przestrzeni wieków podejmowano kluczowe decyzje dla przyszłości świata. Podejmowano nieracjonalnie, przypadkowo, błędnie i prowadziło to bardzo złych następstw, z niektórymi z owych następstw musimy się zmagać do dzisiaj.

Bardzo dobry jest rozdział o Traktacie Wersalskim z 1919 r. kiedy to decydujący wpływ miał prezydent Ameryki, Woodrow Wilson; jak twierdzi Król, popełniono wówczas masę błędów. No ale wtedy odrodziła się Polska, również dzięki temu, że Ignacy Paderewski był dobrym znajomym Wilsona. Bo w czasie pracy nad Traktatem znajomości i siła perswazji znaczyły bardzo dużo. Z tego powodu wiele ugrali Włosi i Rumuni, a Węgrzy byli wielkimi przegranymi i do dzisiaj się z tym nie pogodzili. Innymi przegranymi byli Niemcy; wielu historyków sądzi, że postanowienia Traktatu Wersalskiego przyczyniły się do wybuchu II wojny.

Również sporo błędów popełniono na Kongresie Wiedeńskim w 1815 r. kiedy to dzielono Europę po Napoleonie; podobnie było w czasie spotkania wielkiej trójki w Teheranie w 1943 r., gdy decydowano o losach świata po II wojnie.

Z drugiej strony uważam, że Król często jest niesprawiedliwy, bo bardzo łatwo jest wypunktować wszystkie błędy przodków, gdy się siedzi w wygodnym fotelu, i posiada się obecną wiedzę; w historii nazywa się to błędem prezentyzmu. A poza tym ludzie nie są racjonalnymi automatami, tylko istotami podlegającymi emocjom, nastrojom i uprzedzeniom. Zatem należy nadal oczekiwać piramidalnych błędów ze strony rządzących, zwłaszcza obecnie, gdy jakość polityków dramatycznie spada. Na przykład decyzja Putina o inwazji na Ukrainę już teraz wydaje się olbrzymim błędem.

Książka jest bardzo dobrze napisana, czyta się ją dosyć lekko, z drugiej strony sporo tam głębokich treści i interesujących ciekawostek. Ale rzecz jest nierówna, na przykład rozdziały o rewolucji francuskiej, burżuazji i demokracji moim zdaniem odstają od reszty i mogły być usunięte bez szkody dla treści. Można też książkę potraktować jako historię ustrojów politycznych w ostatnich 500 latach, chociaż nie jest to dzieło naukowe, brakuje przypisów.