Początek recenzja

Ta napisana w latach 80. książka przedstawiająca okupację niemiecką w Polsce była swoim czasie bardzo popularna, obecnie mocno się zestarzała.

Przedstawia Szczypiorski okupację poprzez losy kilkunastu bohaterów, splecione ze sobą, ale w czasie słuchania audiobooka miałem wrażenie obcowania z wypracowaniem o tym jak trzeba pisać o wojnie, aby zadowolić Niemców i Polaków (notabene, w Niemczech książka zdobyła dużą popularność). Dlaczego? Bo prawie wszyscy bohaterowie bardzo są szlachetni, jeśli tylko mogą, to pomagają innym. A jak się pojawi szmalcownik, to przykładnie dostaje po mordzie od szlachetnego bandyty, co przeprowadza Żydów z getta na aryjską stronę.

Poza tym wszyscy w książce mają głębokie życie wewnętrzne, filozofują, nawet krawiec męski Kujawski filozofuje o tym, że nie może specjalnie filozofować, bo nie ma wykształcenia. W ogóle książka jest pełna rozważań filozoficzno-historycznych, to taki trochę esej z elementami fabularnymi, napisany kunsztowną wysmakowaną prozą, pod tym względem nie można autorowi odmówić klasy, ale jakoś mi ta forma zgrzyta, nie odpowiada okropieństwom okupacji. Wtedy bowiem ludzi zajmowało przeżycie następnego dnia, a nie mędrkowanie. Poza tym każde świadectwo historyczne mówi o olbrzymim upadku obyczajów w czasach okupacji: zdziczeniu, pijaństwie, wzroście bandytyzmu (dotyczy to nie tylko Polski, każdy okupowany naród europejski miał podobny problem). U Szczypiorskiego tego nie znajdujemy, przeciwnie, naród jakby szlachetnieje pod wpływem cierpień wojennych. Bardzo miło się czyta taką prozę, bo łechce nasze wyobrażenie o tamtych okropnych czasach, ale co to ma wspólnego z realizmem?

I jeszcze, w książce Niemców w zasadzie nie ma, wegetują gdzieś na marginesie, aresztują, zabijają jak automaty nie ludzie. Wróć! Pojawia się jeden Niemiec, ale też zajmuje się głównie filozofowaniem, poza tym źle kończy,

Szczypiorski wydał tę książkę w latach 80. na Zachodzie, bo komunistyczna cenzura zablokowała druk w kraju. Co ciekawe, w tamtych czasach książka odbierana była jako obrazoburcza i kontrowersyjna, teraz wszystko to mocno zwietrzało.

Słuchałem audiobooka w jak zwykle znakomitej interpretacji Zbigniewa Zapasiewicza.