Dzieje Tristana i Izoldy. Lektura z opracowaniem (zielona seria, dodruk 2017) recenzja

W ramach obowiązków zawodowych ponownie przeczytałam ostatnio Dzieje Tristana i Izoldy. Od razu powiem, że jako fankę rycerzy spod znaku króla Artura opowieść ta niezmiennie mnie urzeka – i nie inaczej było teraz.

Historia uczucia dwojga bohaterów jest bardzo teatralna – czytasz, ale jakbyś obserwował postacie miotające się na scenie. Książka stanowi doskonały pretekst do rozmowy o miłości, okrutnej przypadkowości i konfliktach między wartościami. Trudno nie mieć pretensji do losu, który zakpił z rycerza i królowej, obdarzając ich niezawinioną (jak powiedzieli moi uczniowie – oszukaną i sztuczną, mając na myśli okoliczności, w jakich uczucie się zrodziło) miłością. Jednocześnie miłością bardzo silną, tętniącą od emocji, chorą, zakazaną. Opowieść jest gorąca, pełna romantyzmu i dramatyzmu, a Tristan to bohater niejednoznaczny i tragiczny. W nim jednym znaleźć można liczne przejawy rycerskości i pohańbienia tejże. Niby typowe dla schematu miłości dwornej, ale w przypadku Tristana zdaje się to być doprowadzone do maksimum – kocha królową, żonę swego pana i ukochanego wuja. W ogóle, konstrukcja wydarzeń w Dziejach… skłania mnie zawsze do stwierdzenia, że jest w nich coś z tragedii antycznej: bohaterowie nie z własnej winy uwikłani są w sytuację, z której nie ma dobrego wyjścia. Nie sposób też rozstrzygnąć, czy była to miłość szczęśliwa, czy nie. I jeszcze jedno skojarzenie z antykiem mam – spryt i pomysłowość Tristana i Izoldy w ukrywaniu uczucia przypominają mi akcje Odyseusza, gdy wracał do Itaki. Pomysł Izoldy na to, jak skutecznie przejść próbę żelaza i ognia – wyborny!

Narrator nie jest obiektywny, a ja jestem skłonna przyznać mu rację, gdy mówi, że Ludzie widzą uczynek, ale Bóg widzi serca i on sam jeden tylko jest prawdziwym sędzią. A chociaż czytałam tę książkę już kilka razy, dopiero teraz zatrzymałam się dłużej nad kończącymi ją słowami: Dobrzy rybałtowie dawnych czasów (…) opowiedzieli tę opowieść dla tych, którzy miłują, nie dla innych. Pozdrawiają tych, którzy tkwią w zadumie, i tych, którzy są szczęśliwi, nienasyconych i pragnących, tych, co są radośni, i tych, co są stroskani, słowem wszystkich miłośników. Oby mogli znaleźć tu pociechę przeciw odmienności, przeciw niesprawiedliwości, przeciw urazie, przeciw cierpieniu, przeciw wszystkim niedolom miłowania!

Obyśmy w mrokach dzisiejszego średniowiecza mogli znaleźć taką pociechę.

*Zdanie, które posłużyło mi za tytuł recenzji, jest pierwszym zdaniem Dziejów Tristana i Izoldy.