1945. wojna i pokój recenzja

Reportaż o ostatnim roku wojny i pierwszym pokoju jest mocno subiektywny, ale myślę, że autorka dosyć wiernie oddaje ducha tych czasów. Czasów niepewności, strachu, cierpienia, wędrówek ludów, wtedy wciąż cień okropnych lat wojny wciąż wisiał nad Polską. Napisane to sprawnie i wartko, chwała autorce, że zdążyła dotrzeć do ostatnich żyjących uczestników tych wydarzeń.

Uderza, że wówczas było bardzo mało radości z zakończenia wojny. Za to w książce króluje śmierć, smutek, tęsknota za bliskimi, niedostatek, niepewność jutra. Żyło się z dnia na dzień, kwitła przemoc, kradzieże, szabrownictwo. Szalały wojska sowieckie, które gwałciły i rabowały, trwały walki między podziemiem a władzą komunistyczną, między Ukraińcami a Polakami. Jak wspomina rolnik spod Sanoka: „Ja pani powiem: szczęście w 1945 miał ten, kto przeżył tamten rok.”

To był też czas przesiedleń, miliony ludzi wypędzono z Kresów, na których żyli od wieków, zmuszeni byli osiedlić się na nowej nieznanej ziemi. Sama podróż była gehenną, trwała miesiącami, często ludzie tygodniami koczowali na dworcach w koszmarnych warunkach. Chwała autorce, że udało jej się porozmawiać z żyjącymi, którzy pamiętają wielką tułaczkę, bo ludzie nieuchronnie wymierają, także w mojej rodzinie, a ja nie zdążyłem się zapytać, jak to wtedy było...

Znakomitym pomysłem było włączenie do książki ogłoszeń prasowych, które wiernie oddają ducha epoki. I tak dowiadujemy się, że poszukiwano ludzi do dobrze płatnej pracy przy ekshumacji zwłok, że wiele matek chciało oddać dzieci do adopcji, że „Nauczyciel, były więzień Oranienburga, prosi o pożyczenie lub ofiarowanie mu koca”

Niektóre reportaże są wstrząsające, na przykład ten o żydowskim domu sierot, o dzieciach, których wojna uczyniła dorosłymi, m.in. o chłopcu, który pochował ojca zmarłego z głodu, i musiał żyć dalej. Inne z kolei budzą niedosyt, za mało pisze autorka o pierwszych miesiącach w moim Wrocławiu, gdy istniała trójwładza: Polacy, Sowieci, Niemcy, ale biograficzny szkic o Bolesławie Drobnerze, pierwszym powojennym prezydencie miasta, jest znakomity.

To ważna książka, bo mam nadzieję, że nie pozwala zapomnieć o tym niby szczęśliwym, ale w gruncie rzeczy okropnym roku.

Słuchałem audiobooka w świetnym wykonaniu Macieja Kowalika, ale warto też sięgnąć do książki lub ebooka, bo znajdziemy tam przejmujące zdjęcia.