Opowieść wigilijna, czyli kolęda prozą recenzja

Dotychczas udawało mi się unikać lektury tej klasycznej opowieści świątecznej, zawsze uważałem ją za ramotkę opowiadającą o tym jak to stary skąpiec pod wpływem wzruszenia staję się dobrym człowiekiem. Ostatnio jednak nie mogłem się wyłgać: dostałem przedświąteczne polecenie od mojej miłej przeczytania książki. W sumie dobrze się złożyło, bo mogłem sięgnąć po nowy, pachnący świeżością przekład Jacka Dehnela. W ogóle uważam, że dzieła klasyków winno się tłumaczyć na nowo co kilkadziesiąt lat, zmieniają się ludzie, zmienia język, potrzebujemy świeżych interpretacji ponadczasowych arcydzieł.

Nie będę się rozpisywał o fabule, bo ponoć książka była/jest lekturą szkolną – za moich czasów nie była. Powiem tylko, że bohaterem jest Ebenezer Scrooge, XIX wieczny biznesmen, prawdopodobnie lichwiarz, a w ogóle to mizantrop i obrzydliwy sknerus, teraz powiedzielibyśmy, że tnie koszty, czyli prowadzi całkiem racjonalną politykę sanacji finansów... I tak na przykład, wypędza proszących o datki dla ubogich. Jakbym widział współczesnych kapitalistów, którzy odmawiają wydatków na cele charytatywne, twierdząc, że przecież płacą podatki!

Pisze Dickens o cudownej przemianie Scrooge'a pod wpływem paru duchów, które go nawiedzają w noc wigilijną, odbywa z nimi kilka poruszających podróży. Rzecz zatem ma wydźwięk fantastyczny czy oniryczny, to coś nowego, bo Dickensa uważałem zawsze za twardego realistę. Przekaz książki jest jasny, ważniejsze od pieniędzy są radość, czułość i współczucie, widzi bowiem Scrooge, że ludzie dużo biedniejsi od niego są szczęśliwi, bo otoczeni przyjaźnią i miłością bliskich.

Krytykuje tu Dickens darwinistyczne teorie życia społecznego głoszące, że każdy winien dbać jedynie o własny interes, życie jest ciągłą walką, ubodzy winni więcej pracować a w ogóle to zasługują na swój podły los. Owe teorie są całkiem popularne i w dzisiejszych czasach.

Z drugiej strony, to właśnie ludzie tacy jak Scrooge – pracowici, oszczędni, cyniczni – stworzyli kapitalizm, który stał się podstawą dzisiejszego dobrobytu. Można tu postawić obok niego Karola Borowieckiego z 'Ziemi obiecanej' Reymonta, który mówi: „Łódź to las, to puszcza — masz mocne pazury, to idź śmiało i bezwzględnie duś bliźnich, bo inaczej oni cię zduszą”. Albo Gordona Gekko z filmu 'Wall Street' ze słynnym „chciwość jest dobra”. Zatem cudowna przemiana Scrooge'a jest dla mnie cokolwiek podejrzana. Ale myślę sobie, że inaczej odebrałbym tę opowieść w wieku pacholęcym, niż teraz jako stary cynik.

Osobną sprawą jest olśniewający przekład Jacka Dehnela, mały przykład: „Cały ten Scrooge był jak zaciśnięta garść, jak szlifierski kamień! Stary, chciwy grzesznik, co tylko by wyduszał, zdzierał, cisnął, wyskrobywał i ściągał! Twardy i ostry jak krzemień, z którego żadna stal nigdy nie dobyła hojnego ognia; skryty, zamknięty w sobie, samotny jak ostryga.” Czyta się to znakomicie.

I jeszcze, znakomite są ilustracje Lisy Aisato, żeby się nimi napawać, czytałem sobie książkę na tablecie, bo w kundelku wypadają blado.