Lektor recenzja

Ta historia romansu młodego chłopaka i dojrzałej kobiety dziejąca się w powojennych Niemczech jest literaturą najwyższej próby, zatem może być odczytywana na wiele sposobów.

Po pierwsze to wspaniała opowieść o miłości, takiej wielkiej, która zostaje na całe życie. Autor pięknie opisuje intensywne odczucia piętnastoletniego chłopca do dojrzałej kobiety, gdy świat jest pełen intensywnych kolorów i zapachów, wszystkie szczegóły są tak wyraziste i wyolbrzymione, zaś w sercu szaleje burza emocji. Z drugiej strony to lekko perwersyjna miłość, czy to nie było molestowanie nieletniego? Obecnie za takie rzeczy idzie się do więzienia, w czasach gdy powieść się dzieje, wciąż uchodziło na sucho. Ale coś jest na rzeczy: chłopak zostaje emocjonalnie skrzywiony, nastoletnia miłość kładzie się cieniem na całym jego życiu.

Można też książkę odczytywać jako próbę wybielania zbrodni nazistowskich: oto dowiadujemy się że zbrodniarz jest człowiekiem który może kochać i dawać miłość. Z drugiej strony można ją odebrać jako kolejną próbę zmierzenia się z Niemców z wojenną przeszłością: jeśli okaże się, że ludzie których kochaliśmy byli zbrodniarzami, to co mamy zrobić: potępić czy przebaczyć? Autor nie odpowiada, a narrator nie wie co ma robić, całe życie się waha.

Muszę tu powiedzieć, że Niemcy chociaż próbowali zmierzyć się z własnymi demonami historii, gdzie indziej nie zrobiono nic. Na przykład tysiące sowieckich siepaczy z NKWD i Smierszu dożyło swoich dni nie ponosząc żadnej odpowiedzialności – do końca byli przekonani, że robili słuszne rzeczy. Pełno jest też podobnych przykładów z innych krajów. W tym kontekście postawa niemiecka może być uznana za wyjątkową.

Książka stawia też ważne pytania moralne. Autor pyta: „Dlaczego coś, co było piękne, kruszy się nam z perspektywy czasu, bo skrywało ohydne prawdy? Dlaczego zatruwa to wspomnienie szczęśliwych lat małżeńskich, gdy się okazuje, że druga osoba przez całe lata miała kochanka? Gdyż w takiej sytuacji nie można być szczęśliwym? Jednak było się szczęśliwym! Czasami pamięć już wtedy sprzeniewierza się szczęściu, gdy koniec był bolesny. Gdyż szczęście wtedy jest prawdziwe, jeśli trwa wiecznie?” No właśnie, no właśnie...

Jest to wysmakowana, zwięzła proza, wydaje się, że każde zdanie leży idealnie na swoim miejscu, żadnego nie można usunąć. Jeden z rzadkich przypadków, gdy forma idealnie przystaje do treści. Dodatkowo Krzysztof Banaszyk czyta audiobooka znakomicie, poważnie i w skupieniu.

Wspaniała książka.