Jaskółki z Czarnobyla recenzja

Wartki i dobrze napisany kryminał jest okazją do przedstawienia sytuacji w zonie – strefie zamkniętej wokół Czarnobyla – w 30 lat po katastrofie. Książka zaczyna się od morderstwa młodego mężczyzny w Prypeci, mieście martwym od trzech dziesięcioleci, centrum katastrofy w Czarnobylu. Śledztwo prowadzą major Melnik i porucznik Nowak, zesłani za karę do zony. Zaś niezależne dochodzenie przeprowadza Rybałko, milicjant z Moskwy, którego wynajął ojciec zamordowanego, oligarcha rosyjski pochodzący z Prypeci. Intryga kryminalna jest całkiem dynamiczna i dobrze napisana, z pościgami, strzelaninami i morderstwami, ale mam wrażenie, że nie jest najważniejsza.

Głównym bohaterem książki jest bowiem zona, czyli zamknięty obszar wokół elektrowni atomowej w Czarnobylu, na którym trzydzieści lat po katastrofie wciąż silne jest promieniowanie radioaktywne. To w teorii martwa strefa, fascynująca jest na przykład wizyta Rybałki w porzuconej z dnia na dzień szkole, w której na ławkach w klasach wciąż leżą podręczniki i zeszyty. Z drugiej strony niektórzy mieszkańcy wciąż tam żyją mimo zagrożeń. Dla innych ludzi z kolei zona jest atrakcją turystyczną (można sobie wykupić wycieczkę w Kijowie!), ale dla wielu wiąże się z koszmarem wspomnień. Na przykład śledczy Rybałko, który dzieciństwo spędził w Prypeci, ma kłopoty zdrowotne, dziedziczone przez córkę.

Z kolei dla przestępców zona stanowi znakomite pole do robienia brudnych interesów: wywozi się z niej i sprzedaje drewno, metale, żywność (wszystko oczywiście napromieniowane!), organizuje nielegalne polowania. To też taki dziki zachód, gdzie niewygodni ludzie mogą zniknąć z dnia na dzień.

Dla natury zona jest z jednej strony wyzwoleniem, bo bujnie rosną tam lasy i mnożą się zwierzęta, z drugiej przekleństwem, bo napromieniowanie prowadzi do głębokich zmian w ekosystemie, na przykład jedna czwarta jaskółek nie może mieć potomstwa. A jakie skutki dla ludzi? Już straszne a mogą być straszniejsze... Porażająca jest wizyta Rybałki w klinice radiologicznej gdzie spotyka dziesiątki zdeformowanych dzieci – pokłosie katastrofy. A jak mówi lekarka pracująca w klinice: „Ludzie chcą wierzyć, że Czarnobyl należy do przeszłości. Tymczasem niektóre ofiary katastrofy nawet się jeszcze nie urodziły.”

Innych wreszcie zona fascynuje, jak znudzonego nastolatka, który wciąż się do niej nielegalnie przedostaje, mówi: „Może trudno to zrozumieć, ale to miejsce ma swoją magię. Kiedy się jej zasmakuje, chce się tam wracać. Nigdy nie ma się dość.” Z kolei dla weterana wojny w Afganistanie zona to miejsce magiczne: „Przychodzenie do zony jest jak udział w przedpremierowym pokazie apokalipsy. Dowiadujesz się, jak będzie wyglądał kiedyś świat bez nas. Poza tym to jedyne miejsce dobre dla ludzi takich jak my. Tutaj jesteśmy wolni”. No właśnie, może tak będzie wyglądał świat w przyszłości, a to wszystko my ludzie zrobiliśmy, własnymi rękami...

Słuchałem audiobooka w świetnym wykonaniu Leszka Filipowicza..