Kajś. Opowieść o Górnym Śląsku recenzja

Zbigniew Rokita "Kajś" Opowieść o Górnym Śląsku,

W przypadku tegorocznej nagrody Literackiej Nike kibicowałam Grzegorzowi Piątkowi. Jego książka "Najlepsze miasto świata" Warszawa w odbudowie 1944-1949 pozostawiła mnie z sentymentalnym uczuciem tęsknoty za miastem, które moim ulubionym nigdy nie było. Po lekturze "Kajś" mam rozdarte serce. Powstańcza historia Warszawy naznaczyła kiedyś losy mojej rodziny, na Górnym Śląsku studiowałam natomiast przez kilka lat.

Mimo to moja wiedza o Górnym Śląsku jest praktycznie żadna. Czas studiów, który dawno temu spędziłam w Katowicach, ograniczał się raczej do trasy pomiędzy Ligotą, gdzie były akademiki a znajdującym się w centrum przy ulicy Bankowej Wydziałem Nauk Społecznych. Stąd najlepiej pamiętam chyba katowicki dworzec kolejowy spod którego odjeżdżały wożące nas autobusy bądź busiki. Nawet na piwo woleliśmy wyskoczyć do Krakowa, bo w Katowicach nie bardzo było gdzie posiedzieć.

W pamięci mam jeszcze filmy. "Blisko coraz bliżej" historię śląskiej rodziny z przełomu wieków XIX i XX, kończącą się po II wojnie światowej, ze świetnymi aktorami m.in. Franciszkiem Pieczką czy Tomaszem Zaliwskim. Również dzieła Kazimierza Kutza jak chociażby trylogia śląska, chociaż ja najlepiej pamiętam trochę młodszego "Zawróconego" z fenomenalną rolą Zbigniewa Zamachowskiego.

I w tym momencie na górnośląską scenę wkracza Zbigniew Rokita z reportażem "Kajś" zagmatwaną historią rodzinną wplecioną w opowieść o regionie, sztucznie podzielonym, miejscami równie nienaturalnie połączonym granicami, które na lata naznaczyły poglądy i przekonania tożsamościowe mieszkańców Górnego Śląska. Tutaj wszystko okazuje się dużo bardziej skomplikowane niż mogłoby się wydawać nie tylko takiemu jak ja obserwatorowi z zewnątrz, równie często skomplikowane są relacje rodzinne, bo w obrębie kilku tysięcy kroków można było poczuć się bardziej Ślązakiem, Polakiem albo Niemcem, oczywiście również ze wszystkimi tego konfiguracjami. Po lekturze "Kajś" wiem, że oblicza Górnego Śląska mogą być bardzo różne. Inne będzie to katowickie, inne gliwickie a jeszcze inne chociażby Rybnika. Nie mówiąc już o Jaworznie czy wreszcie Częstochowie, która choć pozostaje w granicach administracyjnych województwa śląskiego, z Górnym Śląskiem ma raczej niewiele wspólnego.

"Kajś" wrze od mieszania w kotle historii, zaskakuje teraźniejszością, porusza dynamiką wydarzeń, a poszukiwania rodzinnych korzeni autora budzą skojarzenia (pozytywne) z książką Martina Pollacka "Kobieta bez grobu" Historia mojej ciotki, bo takich miejsc jak Górny Śląsk, naznaczonych historyczną specyfiką, na mapie świata jest zapewne dużo więcej. Muszę przyznać, że "Kajś" w audiobooku słucha się fantastycznie.