Lepsi od Pana Boga. Reportaże z Polski Ludowej recenzja

Nie wszystkie reportaże pisane w czasach PRL-u wytrzymały próbę czasu, ograniczenia cenzuralne i specyficzny język ówczesny sprawiają, że część z nich czyta się po latach trudno. Podobnie jest z tym zbiorem autorstwa Janusza Rolickiego.

Wyróżniają się w książce reportaże wcieleniowe. Autor, prekursor tego typu reportażu, nie bał się żadnej roboty: robotnika na budowie, sezonowego pracownika w PGRze, likwidatora szkód rolniczych czy konwojenta bydła wożonego pociągami. W efekcie dostajemy nielukrowany, tak różny od oficjalnych deklaracji i dokumentów, obraz życia tak hołubionej przez komunistów klasy robotniczej oraz, jak to się wtedy mówiło, chłopstwa pracującego.

Potwierdzają te historie znane tezy, że praca w gospodarce państwowej (a wtedy w zasadzie nie było gospodarki prywatnej) prowadziła do demoralizacji, upadku morale, korupcji. Przypomina się dowcip, że w socjalizmie wszyscy udają: robotnicy udają, że pracują, a państwo udaje, że o nich dba i dobrze im płaci. Tak było naprawdę: państwo nie dbało, warunki BHP były dramatyczne, sam Rolicki cudem uniknął poważnego wypadku pracując na budowie. A jego opis warunków pracy w PGRze to prawdziwy horror. Teraz podobne reportaże pisze się o Polakach harujących w Anglii czy Włoszech, albo o Ukraińcach pracujących u nas, warunki pracy się niewiele zmieniły, ale teraz to nie państwo, ale prywatny biznes jest pracodawcą.

Poza tym państwo marnie płaciło, więc każdy kombinował jak mógł, obijał się, kradł. Pokazuje też Rolicki powszechne pijaństwo i życie z dnia na dzień. Inna sprawa co by było, gdyby lepiej płacili: myślę że podobnie, bo cały system potwornie demoralizował i zupełnie nie zachęcał do dobrej pracy. Ciekawe na ile nam wciąż jeszcze ciąży ten bagaż komuny...

Niestety, reportaży wcieleniowych jest w książce niewiele, a inne są w większości po prostu nudne i słabo napisane, jak na przykład opowieść o telewizyjnym turnieju miast, czy o oszuście udającym posła.

We wstępie pisze Cezary Łazarewicz o innych tuzach polskiego reportażu w PRL-u, m.in. o Ryszardzie Kapuścińskim i Hannie Krall, ale Rolickiemu do nich daleko: pisze topornie, styl ma ciężki, ratuje go tylko tematyka. Poza tym, jak już pisałem, przydałoby się wyrzucić parę reportaży z tego zbioru.

Słuchałem audiobooka w dobrym wykonaniu Mateusza Drozdy.