Rozproszone umysły recenzja

W tej książce doktor Gabor Maté opowiada o syndromie ADHD, czyli w tłumaczeniu na polski: zespole nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (sam używa w książce skrótu ADD); to syndrom coraz powszechniej występujący wśród dzieci i młodzieży. Przy okazji autor mocno stwierdza, że ADHD nie jest chorobą: „Jest to rodzaj upośledzenia, podobnego choćby do upośledzenia wzroku, które nie wiąże się z żadną chorobą”.

Oczywiście Maté dokłada swoją cegiełkę do dyskusji, czy ADHD ma przyczyny genetyczne, czy też środowiskowe: nie uważa ADHD za trwałe, dziedziczne zaburzenie mózgu, raczej za konsekwencję życia w określonym środowisku oraz kulturze. Co więcej, twierdzi, że można wyrosnąć z ADHD w dowolnym wieku.

Książka zaczyna się po bożemu, od definicji ADHD, a potem przechodzi autor do fascynującej dyskusji o tym jak czynniki środowiskowe mogą przyczynić się do wystąpienia tego syndromu. Kluczową koncepcją jest tu więź i dostrojenie z rodzicami lub opiekunami, głównie z matką w pierwszych latach życia dziecka. Szczególnie ważne jest dostrojenie oznaczające głęboką więź emocjonalną niemowlęcia z matką. Jeśli go nie ma, to ryzyko wystąpienia ADHD się zwiększa. Przy okazji poruszająco pisze Maté o swoim ADHD, wynikającym z trudnego dzieciństwa oraz o jego wpływie na swoją rodzinę, zwłaszcza na dzieci, które też mają ADHD.

Potem mamy bardzo ciekawe wyliczenie objawów ADHD, na przykład adehadowcy mają olbrzymie kłopoty z koncentracją, ich umysł wciąż błądzi. Tak przekonująco pisze Maté o objawach, że sam stwierdziłem, iż mam parę, ale oczywiście to nie jest żaden dowód na bycie adehadowcem...

Książkę można odczytywać na wiele sposobów, po pierwsze jako rzecz popularnonaukową przedstawiającą wyniki badań nad przyczynami i objawami ADHD – nie jestem pewien jak dalece aktualną, bo ukazała się w 1999 r. Po drugie jako książkę psychologiczną prezentującą ciekawe, inspirujące koncepcje i teorie. Dla mnie najciekawsza była definicja 'myślenia intencjonalnego'. Jest to błąd poznawczy polegający na wyobrażaniu sobie, że znamy intencje stojące za działaniami innych ludzi – dzieci, współmałżonka, znajomych czy przypadkowych osób. W książce znajdziemy więcej ciekawych koncepcji (samoregulacja, przeciwwola, warunkowe poczucie własnej wartości, pamięć niejawna, itd.).

Po trzecie wreszcie można tę pozycję traktować jako inspirujący poradnik dla rodziców dzieci z ADHD, pokaźna część książki bowiem zawiera rady związane z postępowaniem w stosunku do tych dzieci. Co ciekawe, podkreśla autor, że odpowiedzialność leży po stronie rodziców i konieczne jest aby to oni zmienili postrzeganie swoich dzieci, oraz swoje postępowanie, czasami radykalnie. Znajdziemy też trochę porad dla dorosłych adehadowców, ale moim zdaniem jest to słabsza częsć książki.

Książka jest pięknie napisana, ma autor niewątpliwy talent przedstawiania skomplikowanych problemów w zajmujący i lekki sposób. Z drugiej strony, jest to dzieło niezwykle inspirujące, wręcz iskrzące się bogactwem pojęciowym i koncepcyjnym.

Cieszę się, że doktor Maté po słabszym 'Kiedy ciało mówi nie' napisał znów niezwykle inspirującą książkę. Przymierzam się teraz do jego następnego dzieła: 'Mit normalności'.