Wypędzenie Gerty Schnirch recenzja

Wspaniale rozpisana na lata historia zwykłej dziewczyny z Brna, która miała nieszczęście urodzić się i wychowywać w dwu narodowościowej rodzinie w czasach, w których na pierwszym miejscu stawiano pochodzenie i czystość krwi, a na ostatnim człowieka.
Tučková potrafi w powieść historyczną. Zgrabnie zestawia ze sobą cierpienie jednostki, "nicnieznaczenie", przeciętność i marzenie o „normalnym życiu” z odwiecznym, zdawałoby się, posuwistym ruchem walców, które zgniatają narody i państwa.
Wygnana z własnego miasta, nieuznawana ani za Czeszkę ani za Niemkę, porzucona na pastwę najczystszej wściekłości i żądzy zemsty, balansująca na granicy życia i śmierci, pozbawiona godności i nadziei na jutro, odarta z kobiecości Gerta Schnirch doświadcza upadku starego ładu i powstania nowego. Spada z wysokiego krzesła, mieszczańskiego fotela wyłożonego suknem na wiejską, zapiaszczoną drogę. Jej życie warte jest tyle co życie zagubionego jeńca wojennego; więcej zależy od łaski obcych i zwykłego szczęścia niż samych jej starań.

Powrót do miasta i odnalezienie zaginionej rodziny jest mrzonką, która wraz z wymianą jednych pomników na drugie i upadkiem kolejnych bogów wynoszonych na sztandarach staje się bliższa, a raz oddala się na nieokreślony czas. Ciągła niepewność zdziera z Gerty ostatnią skórę. Nigdzie nie zagrzeje miejsca, nie będzie umiała pokochać, bo wszystko to, co w sobie miała, zostawiła na tamtej ulicy w berneńskiej kamienicy. W miejscu, które nawet jeśli nadal istnieje, nigdy nie będzie jej.

„Wypędzenie” nawet na mnie, starym cyniku, wywołało autentyczną niewygodę, wzburzyło skrajne emocje (co poczytuję wyłącznie jako plusy!). Tučková przekuwa czytelników do opowiadanych historii, więzi ich nimi, przez co nie pozostawia nikogo obojętnym. Tu kryje się sedno dobrej literatury – zapada w pamięć, wywraca „bebechy”, może wzruszyć, oburzyć, szokuje. Autorka nie stosuje prostych chwytów, nie epatuje bezsensowną z punktu widzenia fabuły przemocą, nie zasypuje wyciskaczami łez. Umiejętnie dawkuje emocje, pisze bez zbędnych ozdobników, naciska i odpuszcza, przyspiesza i zwalnia – tak samo jak płynie się przez życie.

Kamieniem w mój łeb było ostatnie zdanie książki, które fenomenalnie dopełniło całości. Polecam.

Przekład Julia Różewicz, okładka Katarzyna Głąb