Syzyfowe prace recenzja

W latach pacholęcych katowany byłem książkami Żeromskiego, i spośród nich jedynie ta była strawną, inne organizm odrzucał. Po latach wróciłem do lektury w wersji audio bardzo dobrze czytanej przez Ksawerego Jasieńskiego, aby skonfrontować się z młodzieńczymi wrażeniami.

Widzę, że i obecnie młodzież nasza męczona jest tą lekturą, i znosi to źle. Ktoś pisze, że przeczytanie tej książki jest syzyfową pracą, inny że to książka bez fabuły. No cóż, myśmy byli katowani, to i wy jesteście... Niemniej coś jest na rzeczy.

Powiem, że słuchałem tej książki głównie z przyjemnością, Żeromski ma swój styl czasami ironiczny, czasami wręcz komiczny, parę scen humorystycznych utkwiło w pamięci. Na przykład wizyta inspektora w szkole elementarnej w Owczarach. Albo historia zdawania przez Marcina Borowicza trudnego egzaminu do gimnazjum w Klerykowie (3 kandydatów na 1 miejsce): bierze on korepetycje u profesora Majewskiego, który okazuje się być egzaminatorem. I oczywiście Marcinek zdaje. Skąd my to znamy...Jest jeszcze scena wesoła, gdy Borowicz obrzuca błotem szpicla. Mamy też sceny podniosłe: do dziś chwyta za gardło opowieść o Zygierze recytującym w klasie wiersz Mickiewicza.

Z drugiej strony zarzut o braku fabuły jest dosyć zasadny, mamy tu raczej kilkanaście niezależnych opowiadań, luźno powiązanych jedynie osobą Borowicza. Takim opowiadaniem jest na przykład historia Andrzeja Radka, można tę opowieść traktować jako reportaż z XIX wieku pokazujący nędzę i przemoc na wsi polskiej. I jej kastowość; symptomatyczna jest rozmowa Radka ze szlachcicem spotkanym na drodze: pierwsze pytanie szlachcica jest o rodziców Radka, o jego pochodzenie, to definiowało człowieka w owym czasie.

W ogóle książkę można traktować jako reportażowy opis rzeczywistości z drugiej połowy XIX wieku, mamy tu na przykład całkiem realistyczny obraz szkoły w zaborze rosyjskim: z bezmyślnym kuciem na pamięć, powszechnym stosowaniem przemocy fizycznej, z rusyfikacją która się nie udaje – syzyfowa praca.

Gwoli prawdy muszę powiedzieć, że są też tam sceny egzaltowane i trudne do przełknięcia, na przykład cała historia miłości Borowicza do Biruty.

W sumie nie jest to takie złe, jeśli czytać to dzieło jako świadectwo, czy też reportaż z czasów XIX wiecznych, jest wtedy bardzo ciekawe i dające do myślenia. Co naszej dziatwie szkolnej dedykuję...