Szanowny panie gistapo recenzja

Książka zajmuje się nieco wstydliwą sprawą masowego pisania donosów do władz niemieckich podczas okupacji. Niestety, zachowało się bardzo niewiele źródeł, autorka, dysponowała jedynie około 250 anonimowymi donosami z lat 1940-1941, które odnaleziono w polskich archiwach. Jak się tam znalazły? Nie wiadomo. Jest to pierwszy tego rodzaju zbiór odkryty w Polsce, miejmy nadzieję nie ostatni. Nie jest to zatem żadna próbka reprezentatywna, więc książka jest raczej przyczynkiem do historii okupacji, niemniej ważnym bo mówiącym o sprawach zwykle przemilczanych.

Donosy miały charakter polityczny, gospodarczy czy rasowy a ich czytanie przynosi dziwne odczucia, są pełne błędów ortograficznych, gramatycznych i jakich tam jeszcze, świadczą o poziomie autorów. Ci ludzie pisali tak, jak mówili. Przykład donosu w oryginalnej wersji: „Wola Gołoska dnia 22 lutego 1941 r. Zwracam się do władzy niemiecki Zprośbom że wiktor ciołek robi nocne zebrania na zdrade władzy nimieckjej i prosił bym bardzo o załatwjenie wszypkim czasie.” Donosy zioną nienawiścią i zawiścią, czytając je, odkrywamy mroczne zakamarki duszy ludzkiej. To inna, paskudna i okropna, skrzętnie skrywana strona okupacji.

Już w czasie okupacji zdawano sobie sprawę, że donosicielstwo jest zjawiskiem masowym. Polska nie była tu wyjątkiem, jak pisze autorka: „na przykład we Francji w czasie okupacji niemieckiej napisano, jak się szacuje, od trzech do pięciu milionów donosów do gestapo i policji francuskiej. Także po wojnie, na fali rozliczeń z okresem okupacji, donosicielstwo było tam powszechną praktyką.” Niestety wojna i okupacja prowadziły do demoralizacji, upadku norm moralnych i ogólnego zbydlęcenia, wszelka szumowina wypływała na wierzch.

Autorka wyciska z lektury tych donosów wszystko, co można, analizując je ze wszystkich stron, czasami się powtarza i deczko przynudza. Niemniej książka pokazuje, że w czasie okupacji obok tych, którzy nie bacząc na koszty, często ryzykując utratę życia stawiali Niemcom opór cywilny i zbrojny, byli też donosiciele, kolaboranci i inne szumowiny. To ważny przyczynek do historii Polski w latach 1939-1945.