Kochaj bliźniego swego recenzja

Powieść Remarque'a dzieje się w drugiej połowie lat 30. ubiegłego wieku i traktuje o uchodźcach i wysiedleńcach z hitlerowskich Niemiec, tak zwanych 'bezpaństwowcach', ludziach pozbawionych paszportu. Wśród nich są politycy, studenci, prawnicy, profesorowie, muzycy; są a jakby ich nie było, bo co znaczy człowiek bez dokumentu tożsamości? Więc wydalani są z każdego kraju, do którego się udadzą, potem nielegalnie przekraczają granicę i zabawa się powtarza. To ludzie „których jedynym przewinieniem było to, że przyszli na świat i że żyli.” Dla nich uzyskanie dwutygodniowego prawa pobytu w Pradze czeskiej jest wielkim szczęściem, ma się trochę spokoju a potem znów niepewność jutrzejszego dnia. I taki stan trwa przez lata.

Nic więc dziwnego, że niektórzy nie wytrzymują losu pełnego upokorzeń, niepewności jutra, biedy i kończą ze sobą. Inni usiłują się przystosować i przeżyć za wszelką cenę, to twarda szkoła życia. Z drugiej strony niedole bohaterów książki są tylko prologiem dla przeżyć milionów w czasach II Wojny Światowej, wtedy było dużo gorzej niż przed wojną.

Losy 'bezpaństwowców' są także próbą charakteru dla mieszkańców odwiedzanych krajów, ludzi którzy mogą pomóc uchodźcom. I jak zwykle, z jednych wychodzi podłość i łajdactwo, inni okazują się szlachetni i pomocni. I potwierdza Remarque znaną tezę, że w trudnych chwilach bardziej pomagają biedacy niż bogacze.

Głównymi bohaterami książki są Ludwik Kern i Ruth Holland i Jacob Steiner. Pięknie, wzruszająco i delikatnie, opisuje Remarque miłość Ludwika i Ruth, która daje im nadzieję i wielką siłę, żeby przeżyć te straszne czasy.

Książka Remarque'a brzmi niepokojąco aktualnie w obliczu obecnego kryzysu uchodźczego w Europie, który jest nie tylko próbą dla uchodźców, ale też dla tych, którzy ich przyjmują (lub nie). Jedni zdają egzamin, inni go oblewają, tak jak wtedy, przed wojną.

Proza Remarque'a jest spokojna, realistyczna, XIX-wieczna w formie, bez żadnych formalnych eksperymentów, zawsze dobrze taką posłuchać/przeczytać.

Słuchałem audiobooka (starej wersji, zatytułowanej „Kochaj bliźniego” w tłumaczeniu Erwina Wolfa) w bardzo dobrym wykonaniu Włodzimierza Nowakowskiego.