Biedni ludzie recenzja

W ramach swojego prywatnego programu poznawania klasyki poprzez słuchanie audiobooków, sięgnąłem po debiutancką powieść Dostojewskiego w dobrej interpretacji Henryka Machalicy. Rzecz ma formę epistolarną, listy do siebie pisują Makary Diewuszkin i Wareńka Dobrosiełowa. Łączy ich uczucie, ale też stan materialny: są oboje bardzo biedni. I tak naprawdę to książka o biedzie, o jej niszczącej sile.

Pokazuje Dostojewski, że bieda to nie tylko niedostatek, ale też wykluczenie, stres, wegetowanie na marginesie życia. Biedni ludzie muszą walczyć o swoją godność, a przecież to tacy sami ludzie jak my, mają swoje uczucia, marzenia, chcą kochać, chcą być szczęśliwi. Często są wykształceni, ambitni, uczciwi, ale zły los sprawił że wpadli w otchłań nędzy. Dominujący w naszej kulturze dyskurs liberalny każe myśleć, że nędzarze sami są sobie winni bo brak im pracowitości, wytrwałości, zdolności żeby z sukcesem uczestniczyć w wyścigu szczurów. I tak się ich traktuje, jako gorszych, i tak się czują. Jak pisze Makary Diewuszkin: „Każdy to wie, Wareńko, że biedny człowiek jest gorszy od łachmana, że u nikogo nie wzbudzi szacunku, co by tam pisano — co by ci bazgracze pisali — a biednemu człowiekowi będzie się zawsze działo tak samo. A dlaczego wszystko będzie po dawnemu? A dlatego, że w biednym człowieku wszystko powinno być według nich na wywrót, że nie powinien mieć w sobie nic godnego szacunku, ani krzty ambicji.”

Ta pesymistyczna powieść może być czytana jako powolna kronika upadku: mamy zastawianie wszystkiego pod pożyczki na duży procent, mamy codzienną niedolę prowadząca do choroby, do pijaństwa bo nie sposób inaczej znieść parszywej egzystencji. A jak się komuś powiedzie, i po wielu latach skrajnej nędzy wygra wreszcie proces o duże pieniądze, to ze szczęścia umiera.

I jest jeszcze miłość biednych ludzi, która nie może się dopełnić. Zwycięża skrzecząca rzeczywistość, uczucie przegrywa z ekonomią: zawiera się małżeństwo dla pieniędzy. Szczęścia tam raczej nie będzie, ale chociaż uniknie się codziennej upokarzającej troski o przeżycie kolejnego dnia.

Powieść do dziś robi wielkie wrażenie, będzie wzruszać dopóty, dopóki będą biedni ludzie, czyli zawsze...