Topografia pamięci recenzja

W tym zbiorze esejów austriacki pisarz fascynująco opowiada o meandrach pamięci, o tym co pamiętamy, czego się wypieramy, a co fałszujemy. Wszystko to w kontekście doświadczeń historycznych z II wojny: indywidualnych i rodzinnych; doświadczeń zbiorowości lokalnych i narodowych.

Zdecydowanie najciekawsza jest pierwsza część książki, w której Pollack pisze o zawiłościach pamięci historycznej w Austrii. Zaczyna od doświadczeń rodzinnych: jest synem nazistowskiego zbrodniarza, którego nigdy nie znał (został zabity podczas ucieczki do Ameryki Południowej, gdy autor miał 3 lata), wychowywany był przez dziadków, którzy bardzo go kochali, ale do końca życia pozostali zdeklarowanymi nazistami i wyparli z pamięci wszelkie zbrodnie reżimu, uważali się wręcz za prześladowanych przez powojenne władze. Czuje się, że ten bagaż wciąż Pollackowi ciąży...

A potem pisze autor o wymuskanych, czyściutkich, jak z zabawek dziecięcych, wsiach i miasteczkach austriackich, które się podziwia gdy się podróżuje przez ten kraj. Otóż wiele tych wsi i miasteczek kryje mroczne tajemnice, trupy w szafie, a raczej trupy w ziemi. Trochę jest tam bowiem niepamiętanych, wręcz wypartych ze zbiorowej pamięci, masowych morderstw, czy wysiedleń z czasów II wojny (masakra w Remnitz, wysiedlenia i eksterminacje Romów itd.). Jak pisze autor: „Po roku 1945 latami dużo milczano, przemilczano i pomijano milczeniem. Moja generacja dorastała w milczeniu, które czasami prawie dudniło w uszach.” No cóż, nazizm w Austrii był bardzo popularny, a po wojnie nigdy nie rozliczono się do końca ze zbrodni. I właściwie do teraz panuje tam zbiorowa amnezja na temat niegodnych czynów własnego narodu. To nie tylko fenomen austriacki, obecnie w wielu krajach takie postępowanie nazywa się 'polityką historyczną' i propaguje oficjalnie. To chowanie głowy w piasek jest mocno krótkowzroczne, bo przykre fakty prędzej czy później wyjdą na jaw...

Druga część książki: szkice o fotografiach, czy eseje z różnych lat, robi wrażenie doczepionej na siłę i jest na dużo niższym poziomie. Wyróżnia się tylko esej o spotkaniach z Polską, zaczyna się od stereotypów na temat naszego kraju: brud i nieciekawi ludzie. Potem jest bliższe poznawanie Polski i naszej historii, wtedy recepcja Pollacka zupełnie się zmienia. Niemniej prawdziwa wartość tej pozycji tkwi w części pierwszej, mówiącej o austriackiej pamięci.