Zamknięty pokój recenzja

Para autorska Maj Sjöwall i Per Wahlöö to można powiedzieć 'rodzice' skandynawskiego kryminału. W latach 60. i 70. napisali cykl dziesięciu powieści o komisarzu Martinie Becku z policji sztokholmskiej, wyróżnia te pozycje realistyczny opis pracy stróżów prawa.

Ta książka, ósma z cyklu, jest jedną z lepszych. Zaczyna się, tak, że dostajemy szczegółowy opis napadu na bank, w trakcie ginie człowiek zastrzelony przez sprawcę, który skutecznie umyka z pieniędzmi. Sprawę prowadzi grupa pod kierunkiem prokuratora Olsena, nazywanego Buldożer Olsen, ze względu na energię i dynamikę, ale to marny śledczy, więcej tam krzyku niż sprawnej policyjnej roboty.

W innej sprawie komisarz Martin Beck wracający do pracy po postrzale, dostaje, niejako w ramach rekonwalescencji, do rozwiązania zagadkę śmierci niejakiego Svärda, emerytowanego tragarza. Facet został zastrzelony w swoim mieszkaniu, w którym drzwi i okna były solidnie zamknięte od wewnątrz, ale w pomieszczeniu nie znaleziono broni. Jest to klasyczny, znany w literaturze kryminalnej, przypadek zagadki 'zamkniętego pokoju'. Śledztwo w sprawie przeprowadzono niechlujnie, uznano, że było to samobójstwo. Niemniej Martin Beck, działając powoli i metodycznie dochodzi do prawdy, rozwiązując zagadkę zamkniętego pokoju i wykrywając sprawcę morderstwa.

Śledztwo Becka jest jedynym 'normalnym' w książce, poza tym mamy komedię omyłek i splot nieprawdopodobnych zdarzeń. I tak atak grupy policyjnej na mieszkanie gdzie mają się ukrywać groźni przestępcy to prawdziwy '13 posterunek', ale nie bez konsekwencji: paru stróżów prawa zostaje postrzelonych. Dalej, sprawca napadu na bank znajduje przypadkowo broń, którą użyje w przestępstwie. Potem w wyniku niezwykłego zbiegu okoliczności, bardzo ostrożny drobny przestępca i przemytnik, niejaki Mauritzen wpada w ręce policji, co ma swoje konsekwencje. W innym zdarzeniu, policjanci zupełnie przypadkowo znajdują pistolet, z którego strzelano w banku, w wyniku czego Bogu ducha winny człowiek zostaje oskarżony o napad i morderstwo, a prawdziwy sprawca cieszy się wolnością. Wreszcie rozwiązanie sprawy zamkniętego pokoju przez Martina Becka – jedyna nieprzypadkowe zdarzenie w tym szaleństwie – nikogo nie interesuje, bo wygląda nader nieprawdopodobnie.

Szwedzka para wykpiwa w tej książce tradycyjny schemat kryminału: zbrodnia – śledztwo – wykrycie sprawcy. Przy czym śledztwo winno być oparte na logice i dedukcji (jak u Sherlocka Holmesa czy Agathy Christie) a sprawca powinien ponieść zasłużoną karę. U Sjöwall i Wahlöö nie ma logiki czy dedukcji, królują za to chaos, przypadek i niekompetencja policji. W efekcie jedni sprawcy cieszą się wolnością, a inni odpowiadają za przestępstwa, których nie popełnili. To zatem taki antykryminał. Szalenie odświeżająca rzecz na tle standardowych książek z gatunku.