Bogowie na balkonie recenzja

Książkę wygrzebałam kilka lat temu w supermarketowym koszu i kupiłam, nie sprawdzając nawet,
o czym jest – bo fińskie i tak zawsze biorę w ciemno. Sięgnęłam po nią teraz, gdyż jest nieobszerna, więc pomyślałam, że na pewno zdążę przeczytać w ciągu kilku nadprogramowych wolnych dni.

Jest to opowieść o więzieniu i o próbie wyzwolenia, która pokazuje, jak skrajnie różnie może być postrzegane to samo zjawisko. Nie ma co liczyć na zrelaksowanie się przy tej lekturze – czyta się co prawda szybko, ale książka przeraża. Tytułu nie wyjaśnię, powiem tylko, że jest symboliczny.

Bohaterkami są dwie nastolatki mieszkające w Helsinkach. Pierwsza to Anyżka, Somalijka żyjąca z rodziną od lat w Finlandii – marzy o wyrwaniu się ze szponów krępującej ją wiary. Druga, Alla, jest córką artystów, wolnych ptaków, która dobrowolnie w te szpony się pcha, nazywając to powrotem do domu. A ową wiarą jest islam.

Losy obu dziewcząt toczą się przez jakiś czas równolegle, ułożenie relacji na przemian daje porażający efekt, by ostatecznie się spleść w sposób nierozerwalny i tragiczny. Oczywiście postawy bohaterek uwarunkowane są ich doświadczeniami i to w sumie dość schematyczne, że każda z nich dąży do osiągnięcia przeciwnego stanu niż ten, w którym się znajduje. Anyżka wegetuje pod dyktatem ojca i braci, pragnie braku ograniczeń i możliwości decydowania o sobie w sprawach od najbardziej podstawowych po skomplikowane, chce móc czytać książki, tańczyć, być widoczną, a nie ukrytą w stercie materiału. Te same ograniczenia Alla – pragnąca zasad, a nie ich braku – postrzega jako ochronę i angażuje się mocno w proces moralnego odrodzenia fińskiej młodzieży. Wyrasta na liderkę tych działań. Dodać jeszcze należy, że pod przykrywką zasad wiary dokonuje swojej prywatnej zemsty.

Koniecznie trzeba zwrócić uwagę na styl pisarski Anji Snellman, niezaprzeczalnie dobry styl współgrający z treścią. Rozpaczliwą walkę Anyżki o normalność autorka opisuje z bolesną ironią, jakby chciała uwydatnić, że jest to walka z góry skazana na porażkę. Z kolei zdeterminowana Alla jest przedstawiona z wyczuwalnym chłodem i wyrachowaniem. Bo to zło tutaj zwycięża, bez dwóch zdań. Nie brakuje przy tym w warsztacie autorki poetyckości, metaforyczności, które ja osobiście bardzo lubię – z tego powodu również książka przypadła mi do gustu. Ten nieco poetycki język nie odrywa od sedna sprawy i nie jest przeszkodą w rozumieniu tekstu, autorka posługuje się nim po coś, a nie dla niego samego.

Chociaż rzecz dotyczy islamu i zagrożeń, jakie niesie ze sobą ta religia, zastanawiam się, czy przypadkiem nie jest to przestroga przed każdym religijnym zaślepieniem jako takim, w ogólności.
A właściwie – nie zastanawiam się. Wiem, że islam jest tu tylko – i aż – przykładem.

Podsumowując. Bogowie na balkonie to lektura niełatwa, bardzo wyczerpująca emocjonalnie.
I rzekłabym, że obowiązkowa.