PAX EUROPEA DZIEJE SYSTEMÓW MIĘDZYNARODOWYCH W EUROPIE 1815-1914

Pax Europea to próba ujęcia stosunków międzynarodowych w Europie - między kongresem wiedeńskim i wybuchem I wojny światowej - jako systemu.W spojrzeniu Wandycza jest miejsce i na grę dyplomatyczną wielkich mocarstw, i na forces profondes - "głębsze warstwy procesu zmian": oddziaływanie ideologii (romantyzmu, liberalizmu, socjalizmu, nacjonalizmu), rewolucji przemysłowej, zmiany społeczne i mentalnościowe z nią związane, rosnący wpływ opinii publicznej i środków jej wyrazu (prasy). W owej głębszej perspektywie Autor przedstawia założenia i funkcjonowanie systemu "Świętego Przymierza", "koncertu europejskiego", systemu Bismarcka i wreszcie systemu przeciwstawnych przymierzy, które prowadzą już wprost do I wojny światowej. Podkreślenie znaczenia ogólnych prądów i dążenie do uchwycenia cech systemowych dyplomacji nie oznacza, jak pisze Wandycz, iż nie przywiązuje on wagi do roli wybitnych jednostek, jak Metternich, Camillo Cavour, Napoleon III, Disraeli, Bismarck czy Wilhelm II. Pod piórem wybitnego historyka ożywają wielkie postaci europejskiej dyplomacji i odsłaniają się jej ukryte znaczenia.