Dżuma

To moja druga lektura tej książki. Pierwsza oczywiście była w liceum. Tym razem słuchałam jako audiobook. Czytał go rewelacyjnie pan Fernecy.
Samą filozofią wyzawaną przez autora, czyli egzystencjalizmem, fascynowałam się pod koniec studiów. No nie jest to zbyt radosny autor. Tym razem zaczęłam słuchać, gdy w Polsce panował Cowid. Skończyłam, gdy już nie ma Cowida, a recenzję piszę po raporcie NIK na temat walki z tym wirusem. Cóż. Życie zmienne jest. W każdym razie w książce nie znalazłam odnośników do swoich wrażeń z tego zamknięcia w czasie epidemii. Natomiast znalazłąm opowieść o alienacji człowieka. O tym, jak się człowiek i grupa czuje, gdy nagle normalne życie zostaje urwane. Sama tego doświadczyłam podczas bezrobocia, więc ten książkowy Oran był dla mnie synonimem izolacji człowieka. W sumie wiele tu się nie dzieje fizycznie. Książka jest raczej opowieścią o reakcji ludzi na zdarzenie, które wywraca i rujnuje życie. A takich zdarzeń może być wiele. Nie tylko epidemie. Czy ofiary sobie w książce poradziły? W sumie to nie. Mogły tylko przejść przez to i znów zacząć żyć, albo pozostać w tej przysłowiowej dżumie.
W sumie to książka mi się kojarzy ze smutnymi chwilami w życiu i może dlatego ten piękny audiobook słuchałam przez rok, jedynie podczas bezsennych nocy.

Albert Camus i jego samotność. ,,Dżuma'' z perspektywy czasu może wydawać się archaiczna, i nie przystępna dla dzisiejszej apokalipsy cywilizacyjnej - natomiast wciąż aktualna pod względem, jak podchodzimy do spraw człowieka. Tytułowa zaraza, to plaga szczurza, która wpływa na stan psychiczny społeczeństwa. Jedni się oddalają, drudzy chcą uciec z miasta, trzeci starają się przetrwać lub uratować jednostki od zagłady. Odwieczne pytanie, jaką postawę przyjmiemy w obliczu nadchodzącego kryzysu społecznego. I nie ma nigdy pewności, że jeśli będziemy altruistami uzyskamy prawo do zbawienia czy tam, ziemskiego szczęścia. Być może po wielkich wydarzeniach historycznych nie ma już powrotu do normalności. Każda tytułowa dżuma może oznaczać powolny zanik emocjonalnej ścieżki przez życie. Utrata chęci, aby wchodzić w relacje interpersonalne. Ktoś kiedyś powiedział, że ,,Życie jest chorobą''. Państwo i społeczeństwo nieodmiennie zmaga się z nieuczciwością, niesprawiedliwością, kataklizmami i zamordyzmem. W ,,Dżumie'' nie ma epickiej przygody hollywoodzkiej, ba, nie jest nawet o tym, że trafiła się zaraza, gdzie szczury doprowadzają do epidemii, to wycinek z wydarzeń, które pokazują, że bez względu na to, jaką drogę obierzemy - koniec końców wszyscy jesteśmy uwięzieni przez okoliczności zewnętrzne.

Z każdym kolejnym zdaniem i każdym kolejnym akapitem Dżumy Alberta Camus przypominała mi się mowa noblowska Olgi Tokarczuk.

"Żyjemy w rzeczywistości wielogłosowych narracji pierwszoosobowych i zewsząd dochodzi nas wielogłosowy szum. Mówiąc „pierwszoosobowe” mam na myśli ten rodzaj opowieści, który zatacza wąskie kręgi wokół „ja” twórcy, piszącego mniej lub bardziej wprost tylko o sobie i poprzez siebie. Uznaliśmy, że ten rodzaj zindywidualizowanego punktu widzenia, głos z „ja”, jest najbardziej naturalny, ludzki, uczciwy, nawet jeżeli rezygnuje z szerszej perspektywy."

[...]
Mam problem z całą tą literaturą, w której JA autora przebija się ponad fabułę, albo strzępki fabuły, albo jej brak. Odnoszę często wrażenie, że gatunkiem, w którym zachowały się pozory uniwersalności – nie zaś OPOWIEM CI O MNIE – jest literatura młodzieżowa. To w niej, jeszcze opowiada się historie, a nie anegdotki z własnego życia splecione nieudolnie jakąś akcją. Pewnie jeszcze dotyczy to kryminałów, horrorów i wielu gatunków, których nie znam. Ale w tej szeroko zwanej “literaturą obyczajową”, czasami z pretensjami do ambitnej, opowieści bywa jak na lekarstwo.

Tym bardziej z powolną przyjemnością przechodziłem przez kolejne strony Dżumy. Przez historię uniwersalną.
[...]
całość:
https://www.speculatio.pl/dzuma/

Tyle opinii, komentarzy, mądrych słów, to co tu jeszcze dodać?

Jakże inaczej zapamiętałam tę powieść z młodości! Podobała mi się. Pamiętałam, że dżuma to dosłownie choroba, ale także wojna i totalitaryzm oraz symbol zła tkwiącego w człowieku. I w tych kontekstach powinnam ją dziś postrzegać. Tymczasem czytałam i przed oczami jawiła mi się tylko koronawirusowa pandemia i nie potrafiłam wznieść się ponad te odniesienia, co prawdopodobnie bardzo spłyciło lekturę. Uczyniło ją za to bliższą i mniej filozoficzną. Skupiłam się na studium ludzkiej natury w obliczu długotrwałej izolacji i śmierci uderzającej na oślep oraz na lekcji pokory i przestrogi, której udzieliła mi powieść.

Camus dostał Nobla za „ogromny wkład w literaturę, ukazującą znaczenie ludzkiego sumienia”. Ja dodałabym jeszcze, że za dostrzeganie ludzkich dylematów, analizę dojrzewania i wyzwalania dobra na rzecz potrzebujacych w czasach ekstremalnego zagrożenia. Napisana ponad 70 lat temu książka bardzo mnie zaskoczyła uniwersalnością i ponadczasowością.
A że za dużo w niej filozofowania? No cóż, rzadko się trafiają dzieła bez wad.

Bardzo doceniam tę książkę i widzę w niej "to coś". Jest na pewno uniwersalna i ponadczasowa. Często patrzyłem na nią przez pryzmat pandemii, naszych współczesnych doświadczeń i często mówiłem sobie, że skądś to znam. Z drugiej jednak strony "Dżuma" jest w zasadzie jednopłaszczyznowa, skupia się wokół jednego problemu, co w pewnym momencie staje się zwyczajnie nudne. Więc raz jeszcze: doceniam, ale nie przeceniam :).

Są takie powieści, które za każdym razem odbiera się inaczej.
Są takie powieści, które sprawiają, że zaczynasz myśleć.
Są takie powieści, które, choć straszne w tematyce i przesłaniu, sprawiają, że z chęcią sięgasz po latach... Są takie powieści, które od lat wymieniasz na liście dziesięciu książek wszechczasów, chociaż kolejne 9 pozycji jest zmiennych. W języku potocznym nazywamy to arcydziełem.
I to jest właśnie arcydzieło.
Arcydzieło o człowieku w człowieku. O egoizmie społeczeństw i jednostek. O egocentryzmie. O altruizmie. I o tym jak te wszystkie cechy się zmieniają, miksują i zależą od okoliczności. Nikt nie jest święty. Świętym się staje, kiedy nie ma alternatywy. A kiedy alternatywa jest to stajemy się egoistami. Pytanie czy jest to złe? Jak zwykle Camus nie daje jednoznacznej odpowiedzi.
Źle i dobrze. Dobrze i źle.
Czy to opowieść o dżumie?
TAK.
Czy to opowieść o dżumie?
Nie.

Za moich czasów była to lektura nadobowiązkowa. I jedna z nielicznych, które w mojej opinii powinny się znaleźć na liście lektur obowiązkowych dla młodzieży w wieku dojrzalszym niż 11-13 lat.
Czytałam bodaj trzykrotnie. Posiadam dwa wymemłane egzemplarze. Oraz ostatnio przesłuchałam audiobooka. W dwóch wersjach - jedną czytał Zbigniew Zapasiewicz, a drugą Adam Ferenzy - obaj lektorzy to absolutna śmietanka lektorska. I gdybym miała wybierać spośród nich - miałabym problem.
Mistrzostwo prozy. mistrzostwo lektorskie.

2023: Podtrzymuję ocenę z poprzedniego roku
Nie wiem jak ją skomentować, nie była nudna, ale nie była też mega ciekawa